POEZI DHE ESE TË Ç’RREGULLTA (1 VIT SHKRIME)

POEZI DHE ESE TË Ç’RREGULLTA

 Dy fjalë hyrjeje

DIONIS XHAFA

Në rrugëtimin e jetës, na ofrohen sfidas, emocione, bukuri, herë trishtim dhe herë zhgënjim. Pikërisht këto mome3nte jam përpjekur që të sjellë në vargjet e mia dhe në disa ese të shkurtra, të cilat sigurisht që përmbjanë mesazhe të rëndësishme.

E shkruara e poezive dhe eseve, besoj ka qenë një prej atyre vetivge të lindura tek un ë, teksa në moshën e fëmijërisë, shkruaja në ajër, duke qenë kësisoj një “zanatçi” që në moshë të mitur. Mirëpo, sigurisht që duke u rritur vjen dhe perfeksionohesh, hedh tutje disa krijime që mund t6ë jenë amatore dhe kualifikohesh për më mirë. Shpesh madje edhe ata krijimke të parat mund të kenë vlerë më shumë se ata në moshë të rritur, sepse është vrulli i moëshës, është emocioni i parë, është gëzimi dhe hareja dhe pak ose aspak mërzitia.

….

Në këtë cikël poeziesh dhe esesh janë shkruar krijime për tema të ndryshme, duke nisur nga emigrimi, gëzimi, hareja, universalja, puina, fëmijëeria, vendlindja, atdheu dhe tema të tjera qës janë aktuale për shqiptarët dhe mbarë rruzullin tokësor. Në to, nuk mungojnë edhe temat për dashurinë universal, për udhëtimet, përf lirinë, për ndjesitë, për shpirtëroren.

Në këto vargje e ese jam lëshuar tërë vrullin tim poetic, jam përpjekur të shkruaj atë që kam dhe njerëzit duhet të kenë në zemër, dashurinë njerëzore, në kuptimin e parë të fjalës, por edhe në atë për të bërë gjërat në jetë me anë të dashurisë për njerëzit, për natyrën, për gjithësinë, universin, galaktikën . Në poezi do të gjeni përjetimet e shumëllojshme të një kohe kaotike, të një kohe pa kohe, të një moderniteti, që ka të mirat dhe problemet e veta, plagët sociale, madhështinë e parajsës tokësore, detin, lumen, tokmën, zjarrin, gjithçka mban ky dhe e tokë. Krijimet e botuara në këtë libër i përkasin periudhës maj 2018 – maj 2019.

Poezitë janë shkruar me zemër,

zemrat e bardha duhet të ndriçojnë botën,

e bota e mirë rrit idealizmin për një të ardhme më të mirë,

dhe e ardhmja më e mirë bën njerëzine me fletë e dritë.

 Autori: Dionis Xhafa

 

Fëmija i humbur

Një fëmijë i humbur jam,

hekurudhave të Leipzigut,

njerëzit lodrojnë ndër fusha të Gjermanisë,

bota qenkësh e madhe.

Vetë i teti në familje,

atdheut të kalbur, i dhashë lamtumirën,

në skëterrën e varfërisë po buzëqesh,

së paku është shkëndijë e sinqertë.

Shënime kronikani

Në fshat, një i çmendur trullosi miletin,

në qytet vlon zjarri,

atdheu ngryset i zi.

Në Siri, larg, kafshojnë luanët,

militarët bëjnë kërdinë,

gijotinë në OKB, maja e padrejtësisë, dikur shkrova të tilla shënime,

tashmë mbusha 65, Antonio, varr jam,

kronikan lufte, 2018.

Poezia

Valët e poezisë e ngrenë në qiell vorbullën e gotës,

realitetit të egër i vë një mijë ngjyra, që shpërthejnë kudo,

vapë bën, shkumëzon deti i paanë dhe fluturon pulëbardha,

vesë në agim, ndriçim e vezullim, shndrit ndër poezi.

Refren që këndon në fushat me bar të freskët,

lumi ecën në udhëtimin e tij plot me zhurmë e stuhia ngre krahët,

botës së kalbëzuar ia kthen buzëqeshjen dhe e zbukuron,

kridhet si Afërditë në ujëra të Delfit, parathënëse e fatit, poezia.

Mizat

Mizat banojnë në pallatet e qytetit,

çohen me vrik dhe ikin tufa – tufa nëpër punë,

lëkunden, shkarkohen, lëvizin sa në një ndërtesë në tjetrën.

E në lëvizjen e tyre,

tundet toka,

të fortët mbijetojnë në natyrën e egër, milingonat më tepër,

kurse bien njëra pas tjetrës, mizat.

Lule

Një manushaqe,

një mimozë,

trëndafil që shndrit,

përzier në aromë luleshqerrash.

Në kopshtin përtej,

fle hijshëm bukuria,

kalbësirën zhduke Zot,

edhe mbill lule, lule.

Fijet e kombit

Fijet e kombit dergjen ndër deje të Adriatikut,

çohen lart nëpër kodra e male gjigande,

e këputen ndër mese të lëkundëta, Zeusi e madh e di,

si plagosen, rreken e shtriqen, dejet, fijet e kombit.

Odisea e një kombi

Dionis Xhafa

Mitologjia greke, kryesisht pjesa tragjike e saj është përshkrimi universal i ngjarjeve që kanë ndodhur dhe ndodhin në botë. Problemet e njerëzve janë të njëjtat, vetëm se kohët ndryshojnë. Edhe me kombin shqiptar luhet një tragjedi e përditshme, pa fund e anë. Ndërsa perëndite bien dhe ngrihen, bashkë me ta “lëviz” edhe populli. Një plagë e popullit tonë mbetet emigrimi. Të tillë fat e kanë shqiptarët e Shqipërisë, të Kosovës, Maqedonisë në mos edhe më gjerë në hapësirën ballkanike ku jetojnë ata. Dhe emigrimi nuk mund të mishërohet më së miri sesa te Odisea, që la vendin e tij për të ikur në Itakë. Odise në këtë kuptim është çdo shqiptar i zakonshëm që lë dheun e tij për një jetë më të mirë në vend tjetër, kryesisht në Europën Perëndimore. Dhe shqiptari i zakonshëm udhëton, punon e stërmundohet si ndër gurët e Sizifit, në kohën që perënditë ngërdheshen ashpër me njëri – tjetrin. Një atdhe që braktiset e një Odise që lundron nëpër Adriatikun e pamasë. Dje dhe sot, në një tragjedi që vazhdon, e zezë disa herë e kobshme në herë të tjera. E ngjarjet vetëm ndodhin, valët e detit përplasen, kurse Odisetë ikin në shikimin e trishtuar që ngulitet te ajri, deti, toka që mbeten, kurse njeriu është vdekatari në fatin e Olimpit të fuqishëm.

Tërmeti ndihet në udhëtimin e një jete të përkohshme. Vdekatarët ikin. Në botë ka dy lloj njerëzish: Mashtrues si jeta dhe të vërtetë si vdekja. Odisea lëviz dhe bashkë me të tragjikja e kombit, në velat e anijes që sapo u nis. Aty, njerëz me fate të panjohura, udhëve të kombeve të botës, në udhëkryqe të panumërta, fate njerëzore. Por Odisea ndihet çuditshëm. Grekët e tij fituan, e Trojës iu vu flaka prej pabesisë që mbante. Udhëve të Europës gdhendet fat i zi dhe i pjesës më të mirë të kombit. Një demokraci e brishtë. Një Homer që vdes në radhët idealiste. Trazirë dhe errësirë, si jetë e njerëzve të vërtetë, që për fund kanë të sigurt vdekjen. E ndërsa muret e Trojës bien dhe digjen, Odisetë “shëtisin” brigjeve të Adriatikut.

Imazhe fëmijërie

 Një gulag përshpëritës, tri pallate në shtet-rrethim,

kthyer pas 20 vitesh, në rrugicën e vjetër, më të vogël tashmë,

e njëjta grua, më e vjetër, ikte të blinte ushqim në dyqanin përballë,

banonte në të njëjtën hyrje, ndërsa herë pas here dilte në dritare dhe pinte duhan.

Gruaja ikte në dyqan pas shumë kohësh, njësoj siç kishte bërë dikur,

e aty gjë nuk kishte ndryshuar, edhe pse në Ballkan kishin plasur luftëra,

në Ruanda ishte ushtruar gjenocid, e regjimet e Lindjes së Mesme kishin rënë si domino,

prapë në atë vend e njëjta jetësi, burri për karshi me tabelën e shahut në kohën e lirë, në lulishten e njohur.

Oborri njëjtë, “grirë” prej betonit dhe dy porta me gurë, portat famoze,

dielli  si poç digjte fëmijët, sharrën e vjetër vetëm e kishin bërë lokal,

po e çuditshme shumë se jeta vijonte, dramat sociale ndodhin, luftërat e trazira plot,

kurse oborri i pallateve po njësoj, Gulagu i vogël,  e gruaja ikte në dyqan, si njëzet vite më parë.

Djalë nga Drenica

 Në sheshin kryesor të Tiranës,

në prag të verës, kërcet muzikë,

e një djalë nga Drenica, këndon këngë amtare,

rri djalërisht e pi cigaren burrërisht.

Djali drenicak, këngëtari pranë berates,

tjetër vajzë sarandiote, qeni i bardhë lundron me top,

nën tinguj dhe muzikë popullore, të “Fisnikëve”,

mbledhur tok, vallëzohet shqipërisht.

Lindja

Tetida, e zhyti Akilin në Stinks,

dhe e bekoi me pavdekëësi nga ujë i shënjtëruar,

por diku Akili i vogël duhej të mbahej, e ishte thembra,

dobësia e madhe e globit të madh.

Nga hyjni lindi dragoi përmbi të gjithë,

ndër udhëtime fluturake, e ndër shpata të mprehta,

që u sakrifikua në emër të fitores së Greqisë,

e kryqet u thyen, përcëlloi dielli, i shndërritshëm si verbëri e frikshme.

Veri – jug

Dy flatra të një shqiponje,

që fluturojnë lart në qiell,

e bashkë në udhë të lirisë,

bën të zbërthejnë fate të kombit.

Përçarjen mallkuar kush e do,

që nga lart veriu deri në jug,

se ndasia është mortje e gjallë,

dhe varros komb e dhe, jetë e shend.

Sizifi është i lumtur

Dionis Xhafa

 Sizifi, siç edhe pandehet, jo nuk duhet,

sepse më tmerr se puna pa përfitim nuk ka,

por ai është dhe më i lumturi nga të gjithë,

proletari i perëndive, në rrugën e vet drejt lartësisë.

Akropoli i mpirë

Ajkuna me siguri do të qante gjatë nëse do të shihte gjendjen e Greqisë sot e kësaj dite. Gazi i dikushëm dhe majat e arritura janë vetëm një ëndërr e bukur e jetuar një natë më parë, që nuk ka më asnjë lloj cifle realiteti. Përkundër, Greqia është e zhytur në borxhe dhe entuziazmi në vendin ballkanik, më të zhvilluarin ndër këta që kemi, ka nisur të zbehet e ka rënë hija e rëndë. Ekonomia duket se ndikon ndjeshëm në gëzimin e paktë të njerëzve, në mpirjen e gjithanshme dhe ngjan sikur vendi të jetë djegur prej së tashmes së hidhur. Këtë realitet mundesh ta vësh re që pa prekur kufirin, e vjen shkallë – shkallë hyn në pore të greqizmit të gaztë të shuar vitet e fundit. Në kufi, greku me flokët e krehura me xhalatinë ngre muzikën në fund teksa kalojnë shqiptarët në radhë me pasaportë, si për të dëshmuar se “këtu jemi ne grekët, të lartit e paarritshëm”. E shqiptarët vihen në radhë, në një kolazh të shëmtuar që ngjan me situatën e hebrenjve ndaj hitlerianëve, por vetëm ka mungesë dhomash të gazit, por ndjen anti-empati e racizëm të thekshëm. Korrupsioni tashmë është një fenomen jo vetëm shqiptar. Me rritjen e represionit shtetëror mbi policët grekë, me rroga të ulura, këta të fundit, disa prej tyre lidhen me interesa ekonomike kriminale, zbatuar në dyja anët e kufirit. Më tej, Greqinë e bukur, natyrën e pazëvendësueshme, e ka mbuluar hiri e zjarri, e sikur të ishte goditëse si metaforë që bie nga Olimpi, në këta ditë vendi u përfshi nga flakë, duke djegur njerëz në mënyrë të egër. E, kryeqendra helene, Athina është vendi i shumëllojshmërisë, ku “pjatën kryesore” e kanë pushtuar të huajt, shqiptarë, afganë, pakistanezë, e këta mbijetojnë e jetojnë nën shtypjen e indiferentizmin vendas. Grekët fajësojnë të huajt për krizën, kurse ka gjasa që ajo (kriza) të jetë shkaktuar nga vetë grekët, që me qeveri të korruptuara bëri që helenët të përjetojnë parajsën në tokë, duke u pasuruar pa punuar, çka solli edhe trishtimin e qiellit të mbushur me legjenda mitike. Në Athinë e gjen prostitucionin, drogën, njeriun që i droguar shtrihet në bulevard, e të njëjtin sivjet e gjen e vitin tjetër jo, ndërsa pirja e hashashit, kokainës, heroinës është bërë thuajse normalitet për athiniot e të huaj, aq sa edhe policia nuk ka ç’të bëjë. Ndërsa lart Akropoli lart qëndron i mpirë, ndoshta nën lutjen që në mos me shkëlqim, së paku me qiellin e trazuar, të mos shembë krenarinë e lindur helene.

12 pëllumba

12 pëllumba bëhen tokë,

fluturojnë në shesh, në “Platia”,

ngjiten lart në Olimp,

si hartë me shtigje, udhë e tyre.

Se ndër pllaka tektonike,

ky gadishull më i varfëri,

ka mbajtur peshë e ka qenë,

më i vjetri, më gjigandi.

Njeriu dhe kapitalizmi

Si një fëmijë “lundronte” në kufirin shqiptar – grek,

me valixhe në dorë e kishin ndalur grekët,

e me korruptim që iu shkon të pafytyrëve,

duke iu besuar mashtruesve, ecte vëngër me shpresë.

E vinte e bëhej si një vogëlush që qan vetminë,

lutej të kalonte tutje ,

ku më shumë se një kafshë e punës nuk ish,

sigurisht.

Tragjedisë

( Mbi tragjedinë e Selenicës )

Dhe Eskili të ishte gjallë,

tragjedi më të madhe s’do gjente,

do ta kishte ballë për ballë,

fis të shuar, tetë të vdekur.

Se mendje e Neronit,

nuk është veç në lashtësi,

iku fill shekulli i atomit

dhe rron dhe në teknologji.

Se njerëzia është e ëmbël, sa një mjaltë,

dhe djallëzore sa një dhelpër,

filizi i mbjellur keqas, vret të ëmë e vret të atë,

s’njeh as gjuhë, dialog, as zë, as letër.

Dhe Orakulli ta kish’ shkruar,

më rëndë se kaq nuk mund të bëhej,

mendje e njerëzve – fluturuar,

e qielli sheh shtrembër, heshtas, vëngër.

Djemtë e kromit

 

Të zinj vijnë e bëhen, prej punës së lodhshme, tronditen e vriten

çdo herë në drita të errëta të Bulqizës, nënkampiones së Europës,

në kromin, nxjerr prej nëntokës së djallit, në dheun e  fundit të  jetës së njeriut,

nxjerrë prej shpatullash rinie, djerse të kriptë e gjakut të nëndheshëm.

Djemtë e kromit, ata maleve udhëtojnë me sytë mbyllur, rrisin brezat,

flamurtarët e punës, që e valëvitin fitoren për çdo herë në ngjyrat kuq e zi, në gjak e vdekje,

agimit ia çjerrin maskën, pamëshirshëm, e vrasin ditën, me kocka trimërie,

mbrëmjes, në ajër të përshtjelluar ndezin duhanin, e natës, frikën jo s’ia njohin, ata, djemtë e kromit.

Mbrëmje, Bulqizë, 2013

Shqiptar

Shtrirë, përtokë, thjesht, e lëshova veten e ula në shesh, “Platia” sipas grekëve,

e shihja si ecin makinat rrugëve të Athinës, si një vajzë sa duket me origjinë shqiptare, shërbente tutje udhës, buzëqeshte rrejshëm për të fituar klientë,

e ndërsa afër m’u afrua një djalë i ri, kamerunas me origjinë, që sa fola me të kishte udhëtuar sa në Greqi, në Holandë e mbarë Europën,

e befas një djalë tjetër që mblidhte kanaçe, me një qese në dorë, se ç’na u afrua.

Më pa drejt e në sy kamerunasi dhe më tha: “Shqiptar ishe ti, të dallova përnjehëre dhe ky djali tjetër, po shqiptar është”,

e u habita e ia ktheva, “nga na dallon nga jemi”, e shtoi: “Në krahasim me grekët, keni më shumë njolla në fytyrë, prej lodhjes së jetës”,

se në fakt dhe mua menjëherë më njohu, e iu afrova djalit e i thashë”, “Shqiptar?”, “Po”, tha. E vijoi udhën e tij, mblidhte hekura, kanaçe, çdo gjë që ia sillte paranë, në shesh, në Platia, në orën 16.40 pasdite, kur automobilat ecnin udhëve të kryeqytetit helen.

Erë deti

Nuk kisha udhëtuar kurrë me traget,

ndaj nuk e dija c’do të thoshte të të zërë deti, por ishte e tmerrshme dhe e bukur njëkohësisht,

në të gjithë këtë univers të gjitha do t’i zhduk, rrafshoj,

e erë deti dua të ndjej, se më kujton djersën e ndershme të emgrantëve tanë, tragjedinë e dheut tim.

Belgrade

Kryeqyteti ma i zi,

mban emrin më të bardhë,

aty ku pëllumbi bëhet sorrë,

e sorra fill e shndërrohet në hi.

Plumbi nënvishet në mafi,

e figurat më të larta të shndërruara në plumb,

ngërdheshur në sheshe e në hi,

në rreze të ftohtë të diellit, ku duket më bardhë, është ma zi.

Delviniot

Nën bori e brohoritje, në sheshin qendror të Tiranës,

vërtitej si një kambist, një delvionit, bardhosh,

që automobilave iu shkonte pas, punonte në të zezë,

në formën më të egër dhe më të keqe të punës.

E më tha: “Vuajtur kam dhe po vuaj. Jeta vështirë është. Do nuk do, do të rrotullohesh drejt parasë”.

Në ato momente se ç’mendova ngadalë më fjeti mendim:

“Në humnerë fle popull i ngratë, në viset më të largëta të atdheut,

këputet, rritet, ngrihet, bie, me forcë e tatëpjetë, vuajtje paske, o vendi im”.

Pisha e Migjenit

Me pishë matet çdo gjë, edhe sot e kësaj dite, Migjen,

me pishë po e po, me të është paraja, sipas mikut, e me të flitet edhe fjala,

në çdo Kuvend, kudo që të jesh, në interes mbahet botë e tërë, në atë madhështi të kalbur, që lëviz botë,

se nëse je ulët fort, duhet përulja ose shtypesh, edhe bie, si një poçe në agim, prej diellit të fortë që ka shumë pushtet.

Respekti, çdo matet me atë, pishën tënde që më së miri e ke shpjeguar,

edhe vlerat kanë humbur në çështje të bukës së gojës së përditshmërisë, se hahet, do barku, ushqim,

në zonat e thella, malore e fushore, kudo në Shqipërinë tonë, të vogël dhe të madhe njëkohësisht,

se Shqipëria Migjen, është e vogël vërtetë, e mashtruesit në tërësi e kanë pishën e madhe, sa grykën ia zënë atdheut të vocërr, sa një kokërr misri.

Shqiptarët dhe serbët

Ne shqiptarë u lindëm,

prej dheut tonë nuk kemi përse të shqitemi, i yni është,

pushkën mbi kokë, t’a durojmë s’kemi pse.

E në serb ke lindur,

s’ke përse më urren pse ndryshe jam nga ty,

e me çizme udhën time mos ma shkel,

e tankun në zemer mua mos ma mbaj.

Eskiliane (Metaforike)

Si erdhën persët këtë natë,

e goditën pabesisht,

Athinës ia vunë flakën mbarë,

me shpata, thika marrëzisht.

Ata e përcëlluan natën e skëterrë,

nuk pyetën për liri, vëllazëri, nëna e etër,

e aty ku lind e fije e të madhnueshmes tragjedi,

Homerët veç mbretërojnë të verbër.

Por ne le të guxojmë fort,

t’ia çjerrim maskën kësaj nate,

çelim sy e lindim diell, zhdukim mall e zhdukim lot,

zbresim yje, puthim qiell, porsi natë eskiliane.

Një trishtim

Një trishtim që kaplon në dhembje të zemrës,

një trishtim që kaplon në vena të gjakut, një trishtim.

Një hap larg atdheut

Një hap larg atdheut

e gjembat vishen në trajtë lulesh.

Një hap larg atdheut,

e të zezat përndriten, identitet përhumbet.

Varg heshtjeje

Vendi im, kolonë tragjedie,

krismë nate, këputje jete,

udhë përpin gjak rinie,

vendi im, varg heshtjeje.

Një nënë

Udhë e thatë e vendlindjes sime, e të pashë nënë të plakur,

ecje kërrusur, e mendove se qesha me ty, se po udhëtoje si zvarritur,

e më ndale e më the: “Djalë, po qesh me mua, se jam kështu?

E po tallesh me jetën time, hallet e mia, kështu krejt pa lezet, si rinia sot?”.

“Jo moj nënë”, të thashë. T’u drejtova se më erdhi keq madje,

si kërruseshka njeriu a thua prej moshës së madhe që mban në kurriz,

e më kuptove se isha bir i vendit tënd, që të mirën ta dua si vetes sime

e me lotët në sy më the se dy djem kishe pasur, një vdekur dhe njëri gjallë e përserë, prej një aksidenti të shkaktuar në Greqi.

Si u trondita unë atëherë, në moshë të vegjëlisë e të madhështisë së pritshme,

e të kuptova, në ato sy të regjur prej lodhjes së jetës, e fjalë jo shumë s’të thashë, të rraha shpatullat,

se dhimbje lexuam të dy në heshtje, e me përcjellje dore nga larg e dorë në zemër u largova,

e të vërejtja në ikje, si ecje sërish ashtu kërrusur, po vijoje udhën, një grua e plakur, një nënë e vuajtur e kësaj toke, që ndër supe mban tragjiken e vendit tim, të mpleksur me gjak e dhe, lot e dhimbje, mjaltë e baltë.

Dhunimi

Dhunë e gjak, enjtje prej dorës së hekurt,

prej shtetit që është bërë zap, me badigardë e kriminelë,

ajo fytyrë, ajo pafuqi, ai zë që vjen dhe bëhet i mekët,

në pamundësi, në dobësi, jo të flasësh s’të lënë, por veç hesht.

E rrahja vazhdon, të nxira në trup, bërë prush, nxirë dhe hi,

vetëm pse ndryshon në etni, kaq,  vetëm pse je bir shqiptar,

në krisme pushke, në fije të lirisë, në vitin 2001, dole si një korb i zi,

o ngjyrë verdhë e kuqe, o send pa emër, o boshësi, o komb i marrë.

 (Për rrahjen e një të riu shqiptar nga policia maqedonase, kur isha i vogël, mbaj mend pamjet)

 Nëna ime

Dionis Xhafa

 O vend i shenjtë, o nëna ime,

mësuese vargjesh, djep lirie,

lot i heshtur, mall i fjetur,

e fortë si ty, krenare në dhimbje.

S’ke të dytë ndër hënë e diej,

ti Zanë e malit, fjalë hyjnie,

rrugë e mbushur me zjarr në qiell,

galaktikë nga bien xixa, yje.

1996

Në mesin e Maqellarës, më thoshin shokët,

se unë i vogël isha vetëm tronditesha nga tregimet,

ishin nisur prej këtu qindra burra të këtij dheu

për në Itali, me vaporë, ndër dete e nëpër brigje.

Ishte viti i largët 1996, më thoshin ata mua, unë dëgjoja,

e ishin nisur për në Vlorë, në atë ditë me mjegull e re të dendura,

e ndoshta ata, njerëz të punës, siç është zona, nuk i donte, ora, koha,

se ata përtej Adriatikut, ranë ndër ujë, e u zhdukën, trupat, ëndrrat e tyre të fjetura.

E nënat me vite u mbyllën ndër shtëpi e nëpër rrugica derdhën lotët,

shpirti i tyre i trazuar, faqet e ndukura, bijtë e humbur, zemër e vrarë,

bijtë që deshën lirinë, demokracinë, punën ta kërkonin në mbarë botën,

e nxinë dhimbjen, me heshtje mbushën atë vend, të tërë atë Maqellarë.

Qani nëna, qani bija, shkretoni udhë, e ndizni zi, vini kujë edhe ofshamë,

nëse Zoti i humbi, jeta qenkërsh shumë e rëndë, nëse i zhdukën, Zot i vraftë,

se në Vlorë, në qytet të flamurit, muarrnë gomone dhe si dëshmorë kuq e zi ranë,

mortje e dhe, funeral pa trup, veç lot në qiell e ndër re, oh vit i kobshëm 1996.

Përmbi re

Unë u ngjita lart mbi re,

ëndërruar siç dhe kisha,

mbi një shtrat bie e fle,

vjen gëzimi, harmonia, lëmia.

Qiell i lartë që më ndjen mua,

unë jam veç biri yt, djalë i tokës.

s’më ke borxh, vetëm të kam hua,

të jem flori, e bletë, dalë prej hojës.

Fluturova unë këtë natë,

nëpër xixat shkrepëtimë, nëpër errësirë,

tutje hasa fishekzjarrë, matanë,

përqafova, dashurinë e dëlirisinë.

Jam mbi re unë po qëndroj, fillikat,

rob prej Zotit dhe prej Qiellit, të pamatë,

ndër mëkatat krejt dua të jem shpërlarë,

i pandjeshëm Perëndi më bëj, të shtrirë, të ratë.

Tutje lart me kapërcime,

ku nuk ndjej aspak dhe jam djaloshar,

se kjo jetë ka gëzime dhe harrime,

ka dhe mbretër, perëndorë, kapedanë.

Me kulshendra mos të përzihem,

dorën time mos e shkel, e jap me zemër,

dalëngadalë me shtatin rritem, ngrihem,

kam gjak, fe, identitetet, fis dhe emër.

Erzin tim mos ta përziej, jo askund,

në qytetet stërmadhore, metropole,

mbaj burrëri, fjalë e besë mos e humb,

qoftë në fushë, mal, shpata, hone.

Dhe në fund dua tufë me lule, edhe pak poezi,

zemrën të ma shëndoshin, me pikë e fletë,

të më ndizet shpirt i ngratë, të më dehet me raki,

oh lëreni këtë zemër të plasur, le të endet përmbi re.

Njerëzve të vendit tim

Njerëzve të vendit tim, unë fjalën ua besoj,

unë për ta e ata për mua himn, kudo kushtroj,

me ta jam tribun, çlirim, si bilbil nis këndoj,

e vallëzoj sot lirinë, ndez shpirt e jetë si lumenj e kroj.

O vendi im me male thepisur dhe me fusha të tëra pjellore,

iniciale të dhimbjes krenare, bijë e dheut të përleshur me armikun e ashpër,

që në ty kalova ashtu harlisur, në fushëqeta, në fije bore,

u bëra me ty njësh me ata halle, me atë motin tënd, trupin më ftohe, shpirtin më ngrohe.

Po dhe njerëzit e asaj ane, me halle mbi sup, me ta zemrën e bëra njësh,

ku gëlon dashuri e mall, flatrat e mia që u ndezën, ndër male e kreshta,

ndër punëtorinë tuaj ka flakadanë, në atë vend ka diell të nxehtë dhe të flakur hënë,

në jastëk fjetur dhe ngadalë rashë, dhe në brenga, plot me lot, sërish qesha.

Azilkërkuesi

Një shqiptar 26 vjeç, vdekur në autostradë, në Metz,

trup i tij përplasur nga kamionë, trishtas, krejt përvajtues,

shqiptar i mjerë, larg atdheut, aty ku pipëzim s’duhet, vetëm hesht,

por me raste edhe vdekur, pa jehonë, pa britmë, si azilkërkues.

Vajtojnë shqypet majë malit, trup rinor që e mor rruga,

djalë që eci ndër hekurudhë, në autostradë, në të nxehtë, e në të ftohtë,

vini kujën historisë së djalit, se rinia kështu u humbka,

se shqiptar këtë fat paska, ku me udhë, e ku pa udhë, vdekje e jetë moj Europë.

Vdekje e jetë siç na u ngjalle, liri e vdekje për ne zot,

pëllumba premtohen e korba ndjellen, si të të vrasë vetë kjo Hyjni,

edhe zanat sonte përmallen, ngrihen peshë qiellor e bien në hon,

ndërrojnë motet, vrasin vdekjen, shpirti zbardhur, kurorë për perëndi.

Vjeshta

Sot këmbët e mia shkelën gjethet, kuptova se erdhe ti vjeshtë,

në hapa të mendueshëm dridhen fletët, porsi valë lumturie,

vapë e gushtit iku tutje, erërat erdhën, çelën fytyrat ashtu zbehtë,

ndër këtë stinë lëvizin tragetet, buçasin detet, si kreshta rinie.

Avionët arratisen në qiejt e grisur, në aeroporte ndizen përqafimet,

lotët dhe shiu reshtas përzihen, në përputhje, në drita, në heshtje,

drunj e vreshta se ç’janë harlisur, kapërcyell kanë harmoninë, gëzimet,

e kujtimet vijnë e vishen, mbarten e kasketë bëhen, sikurse gjethe.

Nën kërcitjet e hapave të mi, tru më kujton jetë të kaluar, të largët,

zhytur në atë vetmi, e vranët sillet koha, ndër lëmira e shpresime,

shpirt ndez zjarr, e shuhet bëhet hi, vjen e fortë, e vjen e ashpër,

zemra mbushur shpresë e luledielli, vlon mall, e vlon kujtime.

E kërmijt dalin në fushë, nxjerrin çadrat që të mbrohen prej shiut të madh,

të mbjella, të korra, shëndet, mbarësi, ndriçojnë kodrina, si kohë të hershme,

lulet kokën nxjerrin në diell, nëpër kodra, fusha, male, e ndër luadhë,

e tek shkel gjethen në udhë, ajo vjen e bëhet fli, e shpejt si feliksi ngjallet, vjeshtë e gaztë, e hareshme.

Kosovës

Shtat i lartë i derdhur në plumba,

jo nuk përkulet, vjen e drejtohet,

hasmit qëndrim ballë për ballë, nis e kris pushka,

në trajtë lirie, trup mbi besë të lidhur, veç ndritohet.

Armiqtë e lirisë, me gjak të keq nga Karpatet,

si ndër thonj futur në mish, si zezonjat kanë marrë hov,

zaptojnë e copëtojnë shtëpitë, edhe fushat e malet,

në mbrojtje çlirimtare rri, UÇK, për të ardhmen, për ty, moj nuse, Kosovë.

Një kryq e një shqiponjë

Një kryq i lartë vërtitet mbi Olimp, veç thërret: “Unë jam i parë”,

e ndër të është një shqiponjë, rrotull vërtitet dhe syrin e stërvit,

zbret tëposhtë e lart vijon të hipë, për ushqim, mbijetesë sillet vërdallë,

ngjitet tutje në mal, vjen shigjetë në hon, ta varin duan përmbi kryq.

Dy kombe kështu trubollohen, në gjak e skëterrë zgjidhin hallet e tyre,

në urrejtje valojnë flamuj, bandelora, racizëm ndër tokë, kudo, anembanë,

mendjet e kthjellta më kot shkatërrohen, bijtë bien në shtete, në dheun e përzier,

ndër këtë marri, ku valëvitet menderosja, lum kush e di, se shqiponjë e kryq, mund të mbretërojnë, bashkë, në qiellin e paanë.

Sikur të jetë e vërtetë tragjedi e Eskilit, si Mjeda, ju keni lirinë, ne hekrat kemi,

ne mbijetesën, dhimbjen e lotët, ju bukuria, miti, në doni Mesdheu, Egjeu,

të mund të hedhim tutje nëntokën e hirit, se të zezat askund nuk i do vendi,

në universin e lartë, në rrokaqiejt që ndizen, bëhemi bashkë, një, si Prometeu.

2001 (Lufta për liri e shqiptarëve të Maqedonisë)

Vijat e armikut janë mbuluar me topa, kuq e zi, të drejtat tona i shkelni përditë,

2001, një vit i begatë që vjen si zgalem, ndër trimat e plumbat që kërkojnë barazi,

nën stemën e famshme shqiptare, të trojeve që thërrasin për liri, në gjak e hekur,

në ditët e ftohta të dimrit, mbi armikun derdhet plumbi, pa pyetur për prangat e të nesërmes, por duam liri të shoqërisë.

Toka mua më mban kur të drejtat më plotësohen një më një, barazim me ty, njeri me njeri,

e situatën e vlove në pikën, që duart i mundim bashkë, të fitojë më i drejti, mirë do ish,

po kjo të arrihet s’qenka lehtë, mes rrahjesh e torturash, birucat tregohen këtu e në Kosovë, e tutje në Serbi,

me prokurorë e gjykatës të armikut që pengojnë lirinë, e djem janë ata që prangave të padrejtësisë, jo nuk iu frikësohen.

E ndër burgje, në fjalë të Arbërisë e të Ilirisë, djem shqiptarë na mbroni të drejtat,

në këtë tokë të lashtë sa vendi ynë, sa dhe e truall, tjetërkush vjen e bën ligj e rend, sipas kokës e mënyrës së vet,

ne grusht e bëjmë, me forcë godasim, mitralozë të lirisë në atë kohë, me plumba e çajmë paqen,

qiellit të Dibrës, e Gostivarit, të Tetovës e të Kumanovës, flakë i japim, si binjakë të një nëne, me Kosovë, e Shqipëri.

Vargje të ç’rregullta për atdheun

Atdheu, është një fjalë e rëndë, si shkreptima që bie fort bie tela të korentit,

është humusi nën tokë, që e gërmon nën të, të zhyt poshtë e më poshtë,

është dheu më i zhytur thellë në rrënjë të djersës e të gjakut, në hone e humnere,

e sa më thelluar dhe i praruar, tokë e kafenjtë, sa më shumë brinj e kocka flijohen në fund të truallit, aq më të bukura, më të çelëta, më erëmirë, çelin lule shumëngjyrëshe, të at-dheut.

Puna e rëndë

Nuk ka në këtë botë, më fisnikëri sesa puna, qoftë edhe e rëndë ajo,

sepse në të mundesh me qenë njeri, të zbukurohesh, e fjalën kur e flet

me mend dhe plot e ke, sepse ia ke bërë vendin për ta shprehur lirshëm,

në udhë përshëndetjet mund t’i presësh, prej njerëzve që punojnë përditë, për jetesë a mbijetesë.

Njeriu ndriçohet nga të punuarit, flakëron në drita të bukurisë hyjnore,

të asaj që quhet ndershmëri, e cila vlen tepër në kohën e dreqit të madh,

e puna e rëndë bëhet kurorë, perëndi e bukurisë, harmoni e gëzim i lartë,

e në kocka që “thyhen” përditë, në trup që fiket, shenjohet nder e njerëzi.

Melankoli

Një kafe e pi, nën melankoli, se avash pritet të bjerë shi, sonte,

e unë vetëm rri, mendohem në këtë natë, që vjen e errësohet,

kujtoj e mall kam për vendin tim, lotët që i dua për vendlindjen e njerëzit që në zemër i kam,

në këtë qytet që të huaj e kam, jo nuk është i imi, një vend i tradhtive dhe syve orizarë që fshehin enigmë.

E pi, do të pi si gjithmonë, ta harroj të zezën e kësaj shoqërie, e të dehem,

të fluturoj nëpër pallate shumëngjyrësh, ndër fluturat që lëvizin në ajër, pa  u trembur një ditë do të doja që të bëhen fill e krimba,

e kamerieri vjen, më sheh të mërzitur, e më thotë “lumturohu”,

një jetë e mbushur me ziftin e çizmeve të dynjasë që shemb, një gotë dua, mbushur me melankoli.

Vendi im

Në vendin tim, ku hodha shtat,

njerëzia më donte të mirën dhe e adhuroja atë tokë,

gëzohesha, trishtohesha pa asnjë merak,

aty ndalesha në bukuritë, e aty merrja vrull edhe hov.

Mësueses së parë

Kurora e malit dendur me borë, përmbi atë vend të vogël, por të madh me zemër,

e vinte fije floku bërë si dëborë e bardhë, prej lodhjes, mundimeve, rraspakitjes së përditshme e halleve plot një deng,

e ndër shkronjat e fletores, në abetaren që dridhej prej të ftohtit akull jashtë, në librat që kallkan ndiheshin në çantat tanë,

ndihej vend i mbushur me varfërinë e saj, me nxënësit e vuajtur, që në radhë vinin prej fshatrave anembanë.

Të skuqur kishim fytyrat, hunda bërë akull, me dorashka e çizme, me pallto e xhupa, mësimin ndiqnim ngadalë,

ndër ata klasa të vogla, në mjedisin e ftohtë, që ngrohej nga soba në një cep, nga urdhërat e ashpër e qëndrimi drejt,

ku ndër poezi shkruanim fjalët tona, tema të emigrimit, që vlonin asaj ane, në tragjiken që e donim, si jetën adhuronim,  se valët e rënda, ishin udha jonë.

I mbaj mend sytë, qepallat që lodheshin, stilolapsin që në ditar mbante shënimet,

ajo fytyrë që përcillte dhembshuri të thellë e hallet e mëdha, që nuk mbaronin kurrë, si ujët e kroit që derdhet në lumë.

E një ditë u rrita, larguar isha nga vendi ku u nxiva, udhët kisha marrë, njihja rrap e gur, tokë e udhë pa udhë, tragjiken e ngadhënjimet

…u ktheva, e vërejta së largu, mësuesen time, po ato rrudha, po fytyrë e mardhur, rrëfenjat e saj, univers krijimesh.

Po ajo rrugë

Në hapat që hidhen në udhën e jetës, gjithnjë ekziston një rrugë e parë,

aty lihen shenjat, ata fillestarët, fort vështirë është t’i harrosh më tutje,

e në jetën e gjatë, ndër korridoret që kalohen, në sallat e mbushur me njerëz,

në punë e pa punë, në rrugët e botës, kudo do shkelësh,  po në këtë udhë të parë do të kthehesh.

Në rrugën e parë, emocionet e shumta, sigurisht do të vijnë, gjethet që bien nën pemë,

të vegjlit që sot ikin në shkollë, si ti dikur, edhe ata një ditë do “ngatërrohen” në shtigje të shumta të rruzullit të madh,

je rritur tashmë, syri sheh ndryshe, por pema është po ajo, njerëzit mundet të jenë po ata,

situatat kanë ndryshuar, secili në fate njerëzore të panjohura, shumë larg nga kjo udhë, e kudo jemi, ne ndryshojmë, lëvizim, jemi afër e larg, kurse ajo, mbetet po ajo rrugë.

Tiranës

Ngado jemi, kudo nëpër cep të atdheut,

që lindim e rritemi,

sytë më së pari, i kthejmë, nga ty, Tiranë.

Edhe flamurin kur e shohim, shqiponën midis tij,

nga periferia qendërzohemi ngadalë,

derisa “mbërrijmë” në zemër, në Tiranë.

Edhe ngjarjet më të rëndësishme,

vinin nga kryeqyteti, me radiot, gazeta.

Edhe televizionit, emrin Tiranë ia kishim vënë.

Ulërima e ujkut

 

Ulërimë e ujkut çirret në vendin tim e në vendin tënd,

ulërime e tmerrshme, skajshëm ndër male,

erë e fortë fryn prej kësaj ulërime,

o Zot c’urrejtjetë madhe që mban, o vendi im.

Bie borë

 Bore bie jashtë,

jashtë bie borë.

Rinia atë do ta shkrijë,

apo kjo borë, rinine poshtë do ta zërë?

Mbi flamurin e vendit tim

E kuqe, si ngjyra e gjakut tim, si dashuri e kallur, si verë e kuqe, që pasi e ke pirë, i dehur rri në vreshta.

E zezë, si mortja, si kobshmëria e vendit tim, si vajtimi i nënave të kombit, në luftën e madhe për lirinë tonë.

E ndërmjet tyre, e çan qiellin blu, egërsisht, shqiponjë e malit, që udhët e atdheut i mbulon me shiritat kuq e zi.

Vegim

Më erdhe si një vegim,

e ike po njësoj, si një vegim,

e ktheheshe e ikje, ikje e ktheheshe,

në pak kohë, sikur të jesh një i rëndë trishtim.

Dhjetori

Vjen i ftohtë dhe pak emocionon, dhjetori,

plaku i muajve , shumë nuk flet, veç sheh dhe nuk vepron,

lehtë jo, veç vëzhgon, e kur një lëvizje e bën, maturon mirë,

si moti i tij, vjen me re të hirta, ashtë në kocka, vjen i ftohtë, dhjetori.

Shtëpia e vjetër

Shtëpia e vjetër është veç mall dhe ngrehinë kujtimesh,

si një gotë e thyer, lundron në detin e së kaluarës që nuk kthehet,

në trajtat e vjetra që nuk duhen, por brenda vetes mbartin kohë e dëshirë,

në pllakat që nuk janë, në tjegullat që presin rreze dielli të pakta e të ftohta.

Se shtëpia e vjetër është si vera, që sa më tepër kohë kalon më e mirë bëhet,

e do të kujtosh, ndoshta ndër udhë, a në anije kur të udhëtosh, po ata dhoma,

kur në vegjëli cigaren për herë të parë e ke pirë dhe oda mbushet me tym, plot,

oborri i mbushur me fruta e pemë, që sot krahët i kanë të këputura, si kujtesa, që turbullohet, por mplekset në mendjet e zemrat tona.

Mundime dhe ëndërrime

Toka është me mundime,

qielli lart ka ëndërrime,

ndër harresa, plot kujtime,

jeta ime, bota ime.

Dhe mundimi nxjerr mësim,

është kripë djersë të thatë,

mendja ecën fluturim,

rrokulliset glob dhe hartë.

Ëndërrimi zgjon njerinë,

nëpër kopshte, trëndafila,

çel lule, minon mërinë,

si dallëndyshe dëshiron liri.

…se jetë ime, botë e ime,

ka mundime, ëndërrime.

Hakmarrje fqinjësh

(Për shqiptarët që vriten në Greqi)

Fqinj të bindur se ne jemi inferiorë, të pabesët si ata,

vrasin shqiptarë si pa fre, pa ndërgjegje njerëzore, kafshërisht,

hakmarrje fqinjësh e egër, vrasje në kufi, si qen race të poshtër,

është dhjetor, stinë e ujqërve, mjegull ka, e zhvillohet hakmarrje fqinjësh.

Verë do të pi

Sonte verë do të pi,

Dionisin do ta kujtoj,

dhe një gjethe prej vreshtës,

do iki e ta shkëpus, për festat e madhënishme.

Për dynjanë që rrotullohet paçka telasheve,

për fuqinë e njeriut përtej vështirësive,

për të mirat e përgjithshme që na mbulojnë,

për mirësinë e njerëzimit, verë do të pi.

Për këngët që i dëgjoj sa herë jam i mërzitur,

për kafenë para punës që më bëhet e ëmbël mjaltë,

për njerëzit që i dua dhe më rrethojnë, për shëndetin,

për njeriun që zë vend në dashuritë qiellore, verë do të pi.

Diell

E pashë dritën e diellit, në agim e pashë

si shëndrriste në hapësira që valëvitin flamuj shpresash,

dhe hëna e zezë me natën pis, me bandelora të errëta vinte më pas,

u mundua ta mbysë, dritën, që çeli lulet, e mbi hënë, doli diell.

Vëllezërve Bytyçi

 

Nga maja e botës, SHBA erdhët në tokën tuaj, Kosovë, të bombarduar prej serbëve pushtues,

në formacionin “Atlantik” për lirinë e shenjtë, zbritët nën tokë, në hi e dhe, në burgje të Serbisë katandisur,

aty gjeneralët gjarpërinj, të pabesët si ata, iu sulën dhe vrarë në mënyrë tinzare krejt, prej skllavëve të Rusisë,

ata, ushtarakët “e lartë” serbë, kriminelët që nuk dënohen, të tmerrshmit, të përlyer me gjak të pafajshëm, horrat, ata.

Racin*

Socializmi si drejtësia mbi shoqërinë, ideali yt,

idealistët, të drejtët, tradhtohen më së tepërmi në këtë botë,

rinia jote e freskët tronditi bazat e njerëzve që dine të hanë si derrkucë,

u vrave pas krahëve, u tradhtove, e idealistët, të drejtët tradhtohen më së tepërmi në këtë botë, Racin.

*Poet revolucionar

 Emigrantët në Napoli 

Emigrantët në Napoli, punëtorët si ata, c’margaritarë të njerëzimit,

ditëve dhe netëve në pune gjithë çfarë lloj, lodhur, këputur,

e në darkë me siguri fuqi nuk kanë më, as forcë, gjumë të rëndë flenë,

si të vdekur, por shpirtin e kanë ar, zemër e tyre mall atdheu, oh c’margaritar.

Një pjesë Drini

Një pjesëz Drini, një trung prej familjes,

që rrjedh ndër male, ndër fusha e lugina,

në vendin e dajave të mi, mes njerëzve të mirë kalon fisshëm,

bukurisht, ftohtësisht, mrekullisht Veleshica.

Poezia e shkurtër e festave të fundvitit

Netët janë të ftohta,

të ftohta janë netët,

në perëndim lëshohen rreze të ngrohta,

e vdekjes, jepi përditë jetën.

Krishtlindje

Dionis Xhafa

 

Krishtlindjet janë me drita dhe xixa që shndërisin në netët e ftohta të dhjetorit,

dhe rrejshmërisht atmosferën e bëjnë ndryshe, duket më mirë e më bukur, e se vërtetë,

nën llampa, nën drita e zbardhëllima të tjera ndihet realiteti ynë, që gëlon në zemrat e shqiptarëve,

sesi kjo festë ndryshe e gjen njërin, ndryshe tjetrin, sot kur jemi pranë vitit 2019.

Nuk shkon më tutje, por se në qendër të Tiranës, një djalë i vogël rri dhe sheh në të ftohtë si luajnë të tjerët,

duke u dridhur dhe me rrobe të leckosura, e ai është e vërteta që ndihet në ajër,

larg ngrohtësisë false, vërtetësia lakuriq, që të bën të dridhesh dhe të shkatërrohesh në njëqind copa,

është fosili që nuk harrohet, është ndërgjegja që duam modemos ta varrosim, e sytë të bëjnë sikur nuk shohin.

E një komb që rren kështu në sy të vetes në radhë të parë dhe më tej në sy të botës,

është destinuar të fiket, është destinuar të shuhet për çdo ditë, edhe perëndimet të errëta i ka,

se një vend që nuk prodhon shpresë, po veç mashtron në emër të përparimit, si shaka dridthëruese,

nuk mbjell sot lot, por ata i gropos, për t’i djegur mot, fort, therrje në zemër, kombi mërdhihet.

 Drita dhe merimanga

Në festa ka drita dhe pemë të shumta të vitit të ri,

e janë shumë pemë, jo veç një, zbukuruar ndryshe, sepse secili feston sipas mënyrës së vet,

e në dhuratat e topthat me ngjyra, festimet duhet të jenë të vërteta, larg merimangës, që ngrihet mbi robërinë,

si nata duhet të çelë drita e lule, e vendin e merimangave, t’a zënë xixëllonjat, t’a bëjnë ditë e yje, natën e ngjyer pis të zezë.

Gjak dhe shpirt

Gjak që pikon në galeri të kromit,

djem nënash sakatuar, vdekur për së gjalli.

Një shpirt i vetmuar që gëlon dhembje harresë,

flamurtari i zemrës, shpirt i helmetisur,

përzier gjak e zemër, krom bashkë me to,

lot e mall në Bulqizën jetime, që jehon himnin e skamjes të fisshme.

…oh himn i zemrës të plasur, në Bulqizën jetime.

Dy Dibrat, të ndara, por të lidhura në rrënjë

Dionis Xhafa

Në përfundim të vitit të vjetër tanimë 2018 dhe nisjes së një viti të ri 2019, realizova një udhëtim të mrekullueshëm në Dibër. Ky ishte një udhëtim fantastik, që kishte me vete emocionin, dashurinë dhe zemrën e bardhë e atdhedashurinë për vendlindjen. Në fakt, u nisa herët nga Tirana, për shkak se doja të isha sa më shpejt në Dibër dhe gjithashtu ta vizitoja sa më mirë, duke mos më rrëshqitur prej syve as edhe detaji i vendeve në Dibër që do të vizitoja. U nisa prej shtëpisë sime dhe ngadalë mbërrita në stacionin e furgonave. Pyeta se ku shkon furgoni për në Peshkopi, e aty rezultoi se njëri niste të udhëtonte që në orën 05.40 minuta. Për 10 minuta piva një kafe të shpejtë. Më shikoi kafja, edhe për shkak se ishte ftohtë, dimër dhe kishte erë, e se ftohtësia e motit, përzier me ngrohtësinë e pijes, më ngrohën barkun, por edhe zemrën e shpirtin. Pasi e piva kafen, shpejt hipa në furgon dhe mes asaj dallge ere që frynte, vijoi udha.

Udha për në Dibër dhe Rruga e Arbrit

Edhe pasagjerët në furgon në fakt dhe kushdo fliste për Rrugën e Arbrit. Të gjithë dibranët duan që të bëhet ajo rrugë, që është historike për dibranët, por edhe për shqiptarët në tërësi. Ajo rrugë, e cila pritet të bëhet për 2 vjet dhe të gjithë shpresojnë se do të bëhet, po pritet me shumë entuziazëm. Duke qenë se po bëhet tanimë Rruga e Arbrit, udha e vjetër lë shumë për të dëshiruar. Kalojmë autostradën deri në Milot, kthejmë dhe sapo hyn në rrethin e Matit, nisin menjëherë vështirësitë. Rruga është e vjetër dhe e shkatërruar, me një infrastrukturë që lë shumë për të dëshiruar dhe thuajse është si në kohën e komunizmit, pa vendosur askush thuajse dorë. Makina e ka vështirë të ecë, ndërsa edhe rruga shkon shumë orë. Një mërzitje që nuk e meritojmë, në mënyrë absolute jo. Shpresojmë që shpejt do të rregullohet Rruga e Arbrit dhe se atë rrugë të keqe dhe më e shkatërruara në Shqipëri mos ta shohim më.

Ndërsa gjatë udhëtimit, sigurisht u ndala tepër të bluaj me mendje për Rrugën e Arbrit. Kjo sepse pranë Bulqizës shikoje edhe pjesë që po ndërtoheshin prej rrugës historike dhe me shumë rëndësi për dibranët veçanërisht.   Ajo rrugë është shpresë për të gjithë dhe se Tirana e Dibra do të ishin vërtetë afër, ashtu sikundër kanë qenë afër në mikpritjen reciproke. Një projekt që nëse gjen mbështetje dhe të ketë iniciativë gjithashtu, do të jetë një realizim i madh.

Ndalesa në Peshkopi

Pasi udhëtoj goxha kilometra, mbërrij në kryqëzimin e Maqellarës dhe se prej andej morëm rrugën për në Peshkopi. Rrugës, tanimë që e kanë zgjeruar dhe që kanë bërë ndryshime me rëndësi, mund të shikojë fshatra të tërë, si Grezhdani, Dovolani, Erebara, Herbeli etj. Ndërsa rruga bëhet gjithnjë dhe më e bukur prej pemëve që janë fare pranë rrugës kryesore. Ndërkaq, pasi ke udhëtuar ca, arrin në qytet. Nga larg sheh tek valëvitet një flamur kuq e zi, shqiptar dhe një qendër tregtare të madhe. Pallatet dallohen që nga larg, ndërsa merr dyshezën e famshme. Ngadalë mbërrin në qytet dhe vazhdon e sheh atë imtësisht.

Sigurisht që gjëja më e bukur që ka Peshkopia ka qenë dhe mbetet bulevardi. Në të, të radhitura figura me rëndësi për kombin shqiptar, deri te Skënderbeu, kurse dallohet ndër të tjera edhe emri i Naim Plakut, pasi pikërisht emrin e tij mban qendra e kulturës në qytet. Naim Plaku është ndër penat e rralla të Dibrës, një talent i jashtëzakonshëm, një gjeni i lindur për letra, poezi dhe entuziazëm patriotik, e mbi të gjitha një njeri i nderuar. Kurse bulevardi është vërtetë qendra e gravitetit në Peshkopi, teksa njerëzit bisedojnë dhe dalin lirshëm të shëtisin nëpër të. Edhe pse bën ftohtë, sa duket muhabeti iu pëlqen njerëzve dhe ata dalin e bisedojnë e kështu shëtitjet marrin një kuptim tepër të bukur. Gjithashtu, rinia dhe ata që vijnë nga emigrimi ishin dendur në qytet e se Peshkopia kishte marrë vërtetë ngjyra të mira. Jeta zhvillohej në qytet, kurse edhe kafenetë ishin thuajse të mbushura plot. Atmosfera e Vitit të Ri ndihej në ajër.

Udhëtim në Dibër të Madhe

Pasi pashë Peshkopinë, gjerë e gjatë dhe vura re disa pjesë edhe mundimi në qytet, sidomos te pjesa e tregut, teksa edhe probleme ka, u nisa për në Dibër të Madhe. Në një ditë mendova të shikoj dy qytetet më të rëndësishme të Dibrës, Peshkopinë dhe qytetin që ka emrin e qarkut dhe që ndodhet përtej kufirit dhe ashtu veprova. Taksisti që pajtova më shoqëroi rrugës dhe më tregoi goxha. Rruga për në Dibër të Madhe ishte më e rregulluar se ajo në Dibrën e Vogël. Ndërsa qyteti m’u duk mrekulli. Vërtetë bukur, pasi kishte rregull, pastërti dhe infrastruktura ishte thuajse perfekte.

Shtëpitë janë të rregulluara mirë, kurse edhe rrugët kalojnë anash tyre. U ndala në një vend ku ka të rinj dhe se ata janë vërtetë energjik,  ndërsa kanë marrë edhe nga kultura perëndimore dhe ndoshta prej faktit se njihen lidhjet e Dibrës së Madhe, familjeve në këtë zonë me Amerikën. Të rinjtë dhe njerëzit ishin të sjellshëm dhe silleshin mirë me ata që vinin nga Dibra e Vogël, sidomos. Nuk mungonin edhe flamujt kombëtar shqiptarë të varur nëpër shtylla. Shoferi më tha se dibranët në Dibër të Madhe janë më patriotë se ne të Dibrës së Vogël, ndërsa përtej kësaj, m’u duken njerëz të mirë e se atmosfera ishte pozitive. Më tutje, pashë teksa diku ndërtohej një shtëpi dhe se ishin thuajse 20 punëtorë, e kjo ishte një punëtori për t’u pasur zili. Dibra e Madhe është vërtetë bukur dhe aq sa qëndrova mora përshtypje shumë të mira. Një qytet i vogël, pa telashe, rrallë dëgjon tmerre dhe krime e me njerëz pozitivë në tërësinë e vet. Ndërsa është qytet gjithashtu strategjik, pasi në Ballkan aty ndodh të arrijnë shtetas të huaj, emigrant apo udhëtarë të ndryshëm, kurse është edhe disi i veçuar prej qyteteve të tjera ose larg e ka qytetin më të afër të mundshëm. Pasi po kthehesha për në Pikën Kufitare në Bllatë, ku kalova me kartë identiteti dhe po ashtu dola me kartë identiteti, kisha marrë përshtypjet më të mira të mundshme për qytetin historik, për atë vend që mbeti jashtë kufijve t Republikës së Shqipërisë, por përbën një zemër të madhe të shqiptarisë. Një qytet, që mbeti jashtë hartës së Shqipërisë në dallgët e shumta të historisë, por se kulturalisht mbeti dhe është shqiptare.

Dy Dibrat, lidhur në rrënjë

Ekziston një shprehje: “Bota le të na dijë të ndarë, ne jemi të lidhur në rrënjë”. Shpesh herë kjo shprehje është përdorur për Shqipërinë dhe Kosovën, sidomos në kohën që Kosova ka qenë nën robërinë e Serbisë. Por se i tillë rast vlen edhe për Dibrën. Ndërsa bota për fatet e saj i ka vendosur ndarë, dy Dibrat janë të lidhura në rrënjë. Dibranët në të dyja anët e kufirit siç më thoshte një burrë që e njoha dhe bisedova me të rrugës, kanë parime, në të shumtën, janë njerëz dinjitozë dhe nuk janë së koti. Ndërsa kulturalisht ngjajnë dhe janë thuajse njësoj, por se thjesht i ndan një kufi, një vijë që nuk duhet, një vizë që është shënuar në padrejtësinë e madhe ndaj kurrizit të shqiptarëve dhe të popullit shqiptar.

Ikje nga Dibra dhe dy fjalë për Bulqizën

Pasi ika praktikisht nga dy Dibrat, një natë qëndrova në Bulqizë. Qyteti që sot për sot mban rezistencën e madhe të njeriut me natyrën, të njeriut me mbijetesën, të njerëzores me punëtorinë e madhe dhe ku puna është gjak, djersë dhe kripë. Një qytet me halle shumë dhe probleme që nuk mbarojnë kurrë, por me zemrën e bardhë, një vend me zemra nënash që qajnë dhe kanë shpirtin plot me mall për fëmijët nën tokë dhe ata përtej tokës së shqiptarëve.

Lot nëne

E pashë lotin e nënës, e pashë,

tek rrëshkiste në faqe dhe mbuloi syrin e bërë kallkan,

prej dhimbjes që qëndron thellë në zemër të njeriut të ngratë.

E nëna mundohej ta mbulonte lotin, të mos dukej se po qante atë natë,

e fshehu fytyrën, mos të dukej, e lumturi të shpërndante, gaz e hare,

por nuk gënjente syri, nuk kish’ sesi dhe e tradhtonte, zemra e një nëne.

Emigranti dibran

Dionis Xhafa

 Një emigrant dibran vinte nga Greqia për në fshatin e tij në vendlindje, në Dibër,

e me vete kishte mallin, por edhe dhimbjen, sikundër vuajtjen e një njeriu që punë të rëndë kishte bërë në dhe të huaj,

parimor sa s’ka ku të shkojë dhe i besës gjithashtu, aq sa telefon i dhashë për të folur me fëmijët e ma ktheu me kafe e më ofroi raki, por nuk ia pranova se thjesht nuk e pi,

e ishte vërtetë njeri, që mendonte për fëmijët, e fytyrë e tij e bërë me rrudha të shumta, në atë rrugë me gropa e skorje, ishte dëftim i skamjes, që në këto anë nuk mbaron kurrë.

Sytë e Bulqizës

Sytë e Bulqizës janë të trishtë, janë të foshnjës që qumështin e pi pasi prindërit janë nxirë në krom,

janë sytë e fëmijëve, që sillen rreth e rrotull e çojnë fëmijërinë në stoqe kromi, në kova e në përballje me errësirën e madhe,

janë sytë që flasin pa folur, janë loti i nënës për bijtë e bijat në minierën e nëndheshme ose jashtë Shqipërie,

janë sytë e tokës që prodhon kufoma e mortje, si fabrikë e tmerrit, trupat kallen e dergjen në hapësira të zeza.

E sytë e Bulqizës dëftojnë krimin e varfërinë, janë vdekja që na vjen ndër fytyrat tona të imëta,

janë realiteti që tringëllon në malet e larta, të cilat nuk mposhten, vetëm “hahen” përditë nga dhimbja,

sytë e Bulqizës janë kafshata që nuk falet, janë jetesa përditë me dëborë e shi, janë puna e rëndë të flesh si i vdekur,

janë këmba në varr e malli i fshehur, janë gjiri që trishtimin nuk e dëfton, janë ditët që zbardhin e kanë errësirë gjithmonë.

Pasdite, në vendin e punës së rrëmujshëm

Pasdite është, bën nxehtë e vapë, ndërsa unë rri vetëm e meditoj, kurse pak më tutje ndodhet autostrada më e rëndësishme e kombit tim,

një roje nga Kukësi më ka treguar se jeta është e vështirë, ndërsa më tha se duhen parime dhe punë e fuqishme që të arrish shumë,

e bisedova gjatë me të saqë po rritesha pak e nga pak kohë pas kohe, më shpejt se ç’duhet, ndoshta,

ndërsa nga pas shpine dëgjoja si thirrje të mamasë sime më shumë, por edhe të shokëve të fëmijërisë, sikur thoshin: “Nisi”.

Ulesha në atë zheg, në vapë të madhe dhe mendoja, për Shqipërinë time, për Italinë ku kisha disa të afërm, për tokë e dhe,

në vendin e punës së ç’rregullt, e më andej mora gazetën dhe lexova lajmin e tmerrshëm se dikush në Durrës ka vrarë 4 policë, në mes të qytetit,

i ekzekutoi ftohtë dhe se mora vesh më vonë se këtë njeri nuk guxonin që ta dënonin, sepse kishte “shpatullat e ngrohtë”,

kuptova sa mënxyrë ka ky vend, në vendin e punës të ç’rregullt gërthita me vete: “O Shqipëri, o vendi im, ku pafajësia rron ngërthyer prej dhëmbëve të gjarpërit”.

Disa rreshta për mësuesen time të parë

Dionis Xhafa

Mësuesja ime e parë quhej Kujtime dhe vërtetë, që vetëm kujtime më sjell ndërmend. Ajo ishte një prej atyre njerëzve që do ta mbaj mend në kujtesë për një kohë të gjatë. Kjo sepse ajo dhe qenia e saj nuk mund të shkëputej dot nga realiteti shqiptar, nga kjo përditshmëri që e kemi prodhuar dhe bluar me kohë ne këtu apo kushdo që ka kontribuar në të.

Mësuesja ime më ngjall në kujtesë turbullirë mendimesh. Ajo ishte gjithmonë e menduar. Mësuesja ishte vërtetë e mirë dhe njerëzore. Mirëpo, e hasja që në vegjëli se ndërsa shpjegonte apo merrej me ne, në mendjen e saj vërtiteshin halle dhe probleme familjare, ndoshta fëmijët që kishte në emigrim, ose ndoshta të tjera problematika në jetë personale. E se edhe unë që e shikoja si një pasqyrë mësuesen isha ndikuar dhe kuptoja se ç’realitet jetoja, sesi zhytej mësuesja në meditime pa fund, rrinte e mendohej dhe në duart që shpjegonin, fshihej një dramë sociale, jo vetëm për të, por edhe për mësuese të mbarë Shqipërisë, me siguri.

Por e doja edhe dhimbjen e saj, edhe atë trishtim e dashuroja. Kjo sepse vendin tim unë e dua ashtu siç është, edhe me hallet që ka, për problemet që i mbart në vetvete, të mundohem së paku t’i vë në dukje. Kjo se vendi im nuk ka vetëm bukuri, por edhe dhimbë, madje të fuqishme dhe të thellë, aq sa të tronditet tokë e dhe. Kuptova në atë kohë dhe kuptoj se dheu ku kam lindur ka shumë halle, probleme e drama, të cilat bëhen evidente sa më shumë e rrit shtatin.

…..

Tashmë u ktheva në vendlindje. Ajo mësuese ecte nëpër rrugë, por tashmë me më shumë rrudha, por më me hijeshi dhe sërish e menduar e zhytur në “botë” të saj. E ndërmend më shkoi: “Mësuesja ime, por jo vetëm, është drama që na rrethon të gjithëve, ku si Prometeu, rrojmë, mbërthyer me zinxhirë, në malin e lartë, mbështjellë me zjarrin, që mund të na djegë në çdo kohë”. Dhe unë e dua mësuesen time, e dua vendin tim, e dua dramën e një vendi ku përditshmëria ngjan me një teatër të madh grek.

Hojet

Hojet janë atdheu mjaltë, që nuk tradhtohet,

e ardhmja e kombit që ndriçon në yjet shumëngjyrësh,

në qiejt shkarravinë, më e pastra shenjë e mbretërisë së bardhë,

ata, simboli i hijeshisë, bukurisë dhe mrekullisë, të tilla janë hojet.

Pulëbardhat fluturojnë

Pulëbardhat fluturojnë mbi liqene dhe mbi det,

natyra është e bukur dhe jeta vazhdon me mrekullitë e saj,

sa bukuri është vendi, sa mahnitje ka në njerëzim, shumë,

eh jeta veç rrjedh, po padrejtësitë e kësaj bote, vallë, ndokush a i lan?

Peshkopia

Peshkopia është qyteti im, le të jetë ashtu siç është,

bulevardi i saj është ajër i pastër në mbrëmje tek shëtit,

i përbuz të këqijat, mortjet, dua jetën që rrjedh e qetë, e lehtë,

dhe në pazar teksa shkova, kujtova se aty kam blerë bluzën e parë të sportit, dhe e dua atë vend, edhe pse rrëmujë, edhe pse varfëri.

Dibra, gjaku ynë mbetur tej kufijve

Dibra jonë mbetur tej kufijve është gjaku që ka dalë prej trupit,

ai është qyteti hijerëndë që e duam dhe afër nuk e kishim,

një vend që vjen era pranverë dhe trëndelinë, një fortesë kuq e zi,

në udhë të qytetit flamuj kombëtarë në shtylla të bardha, se Dibra është gjaku ynë mbetur tej kufijve.

Blu

Një ngjyrë e pastër dhe e qiellit,

blu-ja, ah ç’pasqyrim i shpirtit të papërlyer,

e lirinë ka në thelb, atë qielloren, galaktikën,

një univers që më shoqëron me yje lart, në udhë yjore, të pafunde.

Ngjyrat që i dua

E dua ngjyrën e kuqe, sepse është dashuri e flaktë, është dëshira që thuhen në një botë me pak mundësi, është revolucioni për një të ardhme më të mirë.

E dua blu-në, sepse është e pastër, ngjyrë e kaltërsisë, e detit dhe e qiellit, e në mes tyre, një traget e anije që ecën nëpër ujërat e Mesdheut, e utërin mjeti lundrues, deri në skajet qiellore më të larta.

E dua edhe vjollcën, se është ngjyrë e bukur, më estetikja nga të gjitha, një copë që ka imagjinatën në bazë, e flet në emër të një drejtësie dhe lirie të pafundme.

Edhe të zezën, pse jo e dua, pavarësisht se shpesh na kujton tmerrin dhe lemerinë, por ajo është ndonjëherë ngjyra e së vërtëtës, se më kujton shprehjen: “Ka njerëz në botë mashtrues si jeta dhe të vërtetë si vdekja”.

E dua të zezën prapë, sepse më kujton dhomën e errët, ku nuk hyn drita, por vetëm ka errësirë, por në atë qymyr zhytur dua të jem, të provoj si ka jetuar njeriu i parë, e ndërsa të bardhën ngjyrë si shoqëruese, që të më dëftojë udhën e parajsës, pas vdekjes së njeriut të gjallë.

Nëntoka

Kurrizin a e sheh sesi përkulet, edhe djersën sesi bie,

është nëntoka, babai që punon për të birin për të ardhme të ndritur,

po dhe në jetë kështu është, nëse sheh mrekulli, nëntokën vërej,

ajo është palca, është vuajtja, themeli që ngre në peshë të gjitha dritat e horizontit.

Flutur

Erdhi një flutur në dhomën time të gjumit,

dhe më kujtoi të parët e mi, në kokë m’u ngulit,

e si në andrralla dhe në fusha me ngjyra, m’u më jeta bardhë,

e lyer me bojë, e ngjyer me mallëngjim, me bar e freski të pafundme.

Flutura veç fluturoi, ndër atë dhomë të vogël dhe më qëndronte mua pranë,

e vinte shpesh te unë, e ikte po përsëri, ajo flutur, njerëzit e parë,

e ndërmen’dtë e mia më erdhi një mendim, fluturimthi ashtu e rrezëllyer, se

fuqinë të madhe jo nuk e kam, por të lehtë, e të bukur, porsi një flutur.

Kujtime nga Napoli

Eh, qytet i lashtë sa Itali e vjetër,

madhërisht ngrihen gradaçelat e tua, në qiellin e paskaj,

mes heronjsh, kuajt e mesjetës, në sheshin kryesor, e tutje rëra, deti,

freski, e të ledhaton fytyrën, erërat dhe guralecët, në lumenjtë, blu, blu, blu, blu.

E dita është jetë, është dielli që shëndrrit si poçe,

në dritaret, në rrugica, në punëtori e zyra ka lëvizje,

e ndjen aromën e parfumit të Mesdheut, si shpërndahet në eter në njëmijë ngjyra,

e ndjen në trup plot jetë, jetë, jetë, jetë.

E lëvizja vazhdon bashkë me ritmin e pandalshëm, në fusha

e kudo shëndrrit diell, e lulet e bimët flasin, për të mirat e tokës italiane,

për ushqimet tradicionale, për sportin, për dashurinë ndaj ekipit të qytetit, ku dhe të huajt bëhen me Napolin,

e ka në ajër harmoni, harmoni, harmoni, harmoni.

Po dhe ecën koha, vrik si gjak që shpërthen e dielli “lind” në Perëndim,

e njerëzia është prapë dashuri, që ze fill në buzëqeshjen diellore të hapësirës kuqerremte,

e njerëzia është prapë mirësi e fjetur në ndjenjë fisnike, krenari napolitane,

e hëna ndërrin fort si diamant verbues, lart mbi re, bën dritë, dritë, dritë, dritë.

Dedikim poetit / Vargje qiellore nga viktima e bardhë

Në duart e mia ra një libër i mrekullueshëm, titulluar “Poezi spanjolle të shekullit XX” blerë lirë, në udhë të madhe, në stenda të krijuara aty-këtu, nëpër Tiranë. E vjetra që vjen si vera, që sa më shumë e ruan më e mirë vjen e bëhet, thuhet në të tilla raste. Një libër fantastik me përkthyes Aurel Plasarin, që tek e lexon, të mbërthen në “zjarrin” pasionant, të poetëve spanjollë. Tek “shfleton” poetët me radhë, si ndonjë katalog varur në qiell, s’mund të të bjerë në sy, si kaltërsi horizonti, magjia e penës së poetit qëndrestar, që u thye në jetë, por jo në emrin e tij, që u madhua breznisht.

Në libër janë 61 autorë, 61 yjësi në kostelacionin e galatikës spanjolle, e të bien në sy poetë të tillë si Lorka, Hernandez, Maçado etj. Lorka sigurisht njihet goxha dhe talenti i tij ka bërë që emri t’i fluturojë tej Spanjës. Ndërsa në këtë dedikim do të flas për Miguesl Hernandez, poeti që e donte jetën, aq shumë sa dashurinë ndaj saj e pagoi me vdekje.

Liria është një gjësend,

që veç në rropullitë,

të godet si rrufe.

Këto janë disa pika nga oqeani poetik i Hernandez, njeriun që shëndrriti me talentin e rrallë, me të cilin sfidoi diktaturën frankiste, vargjet e së cilit i dhanë krahë përditë e më shumë lirisë, vuajtjes njerëzore, varfërisë, të pamundurës, e se në fund si “shpërblim” mori goditje të tmerrshme prej dorës diktatorile të regjimit të kohës spanjoll, duke marrë dënim me vdekje.

Poeti ndërroi jetë fizikisht. Vdiq në terma kafshërore, të pushtetit të fortë, por u zgjua si feliksi nga botë e nëndheshme, me fytyrën e rebelit, si kori i flamurtarit të lirisë, që luftës së drejtë të zhvilluar nga kombi i vet i këndoi me zemër e shpirt djaloshar. E, Hernandezi shpesh në poezi e përmend vdekjen: “të bukurit trupa të vdekur”, si metafora më e fuqishme se njerëzit e një brezi shuhen të gjithë fizikisht një ditë, e se në kujtesën e kombit qëndrojnë yjet që shkëlqejnë fort, në qiejt e paqes, ngjyrosur, si ylberët dalë pas rrebeshit.

Venitje

 

Në atë fotografi pashë skëterrën, edhe venitjen e parakohshme, si vuan njeriu i drejtë dhe i mirë,

në kocka e lëkurë në rini të hershme, më herët nuk i kisha parë, e vërejta sot,

e në mendimet e mia ra ndërmend se jeta është e vështirë dhe e rëndë, aq sa, edhe të mirët,

i bën të sekletosur, të heshtur, e është një heshtje që flet, më shumë se një mijë veprime, bashkë.

Kënga e magjisë

Një këngë do ta këndoj, magjishëm ndër fusha dhe male të blerta,

e në anët që kanë vdekur e gjallëri jo më s’ka, të mund të zgjohet shpresa,

e të ngrihen të vdekurit, e të gjallët të rikthehen, për një jetë të mirë, e të devotshme,

ku ndër krojet tona, ndër viset tona, ndër tokat e lëna trashëgim, të ndihet aromë e magjisë.

Kënga e magjisë mua më tërheq dhe më zgjon vetëm kujtime të vjetra, si verë në kantinë,

e bëhem unë ujë, bëhem prapë fli dhe ngrihem lart mbi retë e dendura, lart o në qiell,

si fyell bariu, si poezitë e Naimit, në tekste baritore shkëlqen ditë e re, e një udhë e mirë,

një diell që shëndrit, me të gjallët dhe të vdekurit, të bërë bashkë, në kocka e varre që zgjohen me tej-jetën.

Këngë e luftës

 Nuk do të zgjidhja aq lehtë t’i këndoja një lufte, jo aq lehtë s’do ta bëja,

por nëse do t’i këndoja, do të zgjidhja anën e drejtë, ata që luftojnë për liri,

dhe shtëpinë e vet e mbrojnë me gjak dhe nder, me pushkë e mitralozër, tmerr të armikut,

e le të ushtojnë plumbat e pavarësimit, të dëshirës për liri njerëzore, në qiej kaltëruar.

E le të ushtojë liria, por se njerëzit në një drejtim të shikojnë dhe më tutje luftës,

ata për pushtet të mos shohin veç, por drejtësisht dhe secili barabartë, e jo një diktator i ri,

ndër njerëzi do të jenë kësisoj të respektuar, bukën dhe nderin e bëjnë lutje, edhe lutjen, nesër shpresë,

e kështu, luftën e bëjnë shpresë dhe ndezin zemra fëmijësh, zemra nënash, një komb të tërë e çojnë në peshë.

Kënga e krojeve

 Krojet lëvizin përmes fshatit, ata janë të ftohta, mbushur me burime

të freskëta, ardhur prej malit krifëlartë, prej pastërtisë kristal,

si shëndrrit bukuri e frikshme, oh jetë, oh mrekulli, natyrë e jashtëzakonshme,

pranverë, verë, vjeshtë, dimër dhe vijnë inversion dimër, vjeshtë, verë, pranverë.

Krojet janë si kalë i bardhë, që fluturojnë në qiejt e pafund të parajsës,

e ujët bie mbi vdekatarë, e i “vret” të pastër, të pastër.

Bulevardi i Peshkopisë

E ndjen lirinë tek të vërshon ndër fytyrë të bardhë, edhe hapin tek e hedh,

si ecën njerëzia, e shëtit, e bisedon, e flet e “piqet” me njëri-tjetrin, llafosen,

teksa darkë është, edhe hëna bie tëposhtë, nëpër malet e përtejme, freski ka,

udhëton, flakëron e imagjinon, me familjen tek del, në bulevard të Peshkopisë.

Se ne kemi figura të ndritura të kombit shqiptar, ne e kemi heroin tonë Skënderbeun,

ne kemi luftëtarë të mëdhenj në historinë tonë, e kemi Elez Isufin e Cen Elezin,

por ne e kemi edhe Naim Plakun, kemi zëra të fjalës së lirë, që buçasin në çdo kohë,

e njëlloj si në udhën e madhe që lidh Bulqizë, flladitesh, në bulevard të Peshkopisë.

Pulson zemër e ndarë e kombit

Pulson zemër e ndarë e kombit, në një mijë copash përçarë prej trungut,

njerëzia e gjakut të njëjtë ha tokë e gurë, në dheun e vet trashëguar prej gjyshërve,

e shkretë vjen dita, i errët dielli, hënë e zezë në tokë të vyer, në atdhe të parëve,

e vlon dëshirë e mall e flakë, nëpër tokën e atdheut të largët, ku banojnë çdo ditë shqiptarë.

Ja kjo udhë që e shoh, vjen ngjyrë e zezë dhe kadifenjtë, pak ndriçon e rron me shpresë,

se një ditë më mirë ndoshta do të bëhet, në tokën përçarë e njerëzve të shtypur prej kombit “fqinj”,

në barakat e ndër llamarinat, ndër shkolla e institucionet, ndrin arsimi në varfëri,

nën parimet e islamit, nën këtë udhë që flen e zezë, pulson zemër e ndarë e kombit.

Shkruar në Shkup, “Për shqiptarët e Maqedonisë”

 Mesnatë në Shkup

 Frikshëm ishte, në mesnatë në Shkup, në lokal “Marigona” u ndodha,

dhe eca shpejt, në bustin e Cosetos arrita, në atë kohë, kur hëna e plotë ishte,

e nuk pyeta nëse kishte shqiptarë a maqedonas, se dritë e errët të bën të frigohesh,

në një qytet që pak e njihja, e ku tensionet etnike të shumta janë, por një yll vezullues, ndriçonte andej tutje.

Dhe ndihesha i mbrojtur, nga ai yll, nga ajo hënë, jo prej kombit armik, besë mos’ me pas’,

e eca turbullt, në lokale të shqiptarëve dhe maqedonasve, dallimi i qartë, si nata me ditën, si dita me natën,

e më tutje tërë natën e kalova me një shqiptar, që më tha se Shkupi ishte Rrip Gaze në Ballkan,

e frikë ndjeva atë natë, frikë, por kisha besim, në atë yll, që ndriçonte fort, në qiellin e qytetit të tensionit, në Shkup.

Prekazi

O djep i lirisë, diell i trimërisë, agim i burrërisë, armik i Serbisë,

Prekaz, o bijë e besës e Kosovës trime, mbi legjendarë ngrihet emri yt,

mbi lapidarë që flasin në gjuhë shqiptarie, ngërthyer flamuri me fasadë malli,

therror për atdhe, o bij të shqipes, të rreptë deri në vdekje për atdhe e komb.

Ahmet Delia, një burrë sa një mijë, një mit që pushton toka e kroje, e malet e kanë dëgjuar,

që për fis të vet e për komb e vend, grin armiq e Serbi, mercenarë të egër të shtetit kriminal,

e Adem Jashari, vazhdues i tij, hero i Kosovës, heshtur mposht vdekjen, e me përtej-jetë tremb armikun,

familje e dëshmorëve, një dhe që la trashëgim trimërinë, lavdi e pafund, ngrihet mbi Prekaz.

UÇK-së

Me pushkën në krah dal tutje maleve,

kundër pushtuesit fort luftoj, pa kompromis,

iu them “mjaft” lodhjes, derteve, halleve,

e këndoj, kushtrim përditë i jap lirisë.

Prij luftën ashpërsisht me Adem Jasharin,

në traditë njësoj si të parët, fli për komb e dhe,

nuk më frikëson as tokë, as vdekje, as varre,

për Kosovë të lirë, të vdes, më duket si me le.

Vjen në radhë Agim Ramadani, artist e hero i popullit,

në Kosharë, vdekjes i del o ballë për ballë, armikut në krye,

dheu për trima të tillë jo nuk qan, por qielli ngadalë e lëshon lotin,

e ndër lugina, ndër fusha e kroje, ndër kodra, dëgjohet tinguj sharkie.

Por pa dhe me UÇK, Kosova ka pasur dhe ka trima ende, që jetën japin për liri,

të tillë si Azem e Shotë Galica, Shaban Palluzha e Bekim Berisha, njerëz me tre zemra,

Kosovën në krye e kishin Hazëm Jashari, Zahir Pajaziti, e Idriz Seferi, edhe të tjerë,

që si shkrepëtimë në qiellin me re të zeza, çliruan atdhenë, prej korbit të zi.

Artisti i rrugës

Në Tiranë, arti dhe sidomos ai i rrugës, janë në nivelin më të ulët. Artistët, të mirfilltë ose jo, e kanë shumë të vështirë të dalin nëpër rrugët e kryeqytetit dhe të performojnë. Ata kështu ndalojnë “ushqimin e shpirtit” të tyre, për shkak të “turpit” prej njerëzve. Kështu, një burrë që banonte në Pogradec dhe që e kam hasur duke i rënë klarinetës shumë mirë në qendër të Tiranës, më thoshte: “Më vjen paksa turp, për shkak se këtu pak e vlerësojnë artin. Kam performuar shpesh në Athinë, në Selanik, në disa qytete të Greqisë dhe andej jam ndjerë më mirë, kurse këtu është shumë më vështirë. E, kam edhe pak turp, se mos ndonjë nga Pogradeci kalon këtej dhe më njeh, për shkak se unë jam i njohur në mbarë qytetin atje. Më njohin njerëzit në qytetin tim dhe do thonë ‘Shiko ku ka përfunduar’”, – më tha burri pogradecar. E pra, kishte kaq shumë frikë në mesin e këtij burri, që të tregonte pasionin e tij hapur dhe pa frikë.

Ai sikur performonte, me frikën e madhe se mos ndonjë bashkëqytetar i tij do ta shihte dhe se do të turpërohej fort nga kjo gjë. E pra, pogradecari sikur kishte frikë dhe se vetëm art nuk mund të ishte ai. Të kesh diçka sikundër ushqimi dhe të mos e performosh, prej frikës së njerëzve, për fat të keq, një gjë e tillë ndodh në vendin tonë. Sa e sa ka njerëz të tillë, që njerëzit, arroganca e tyre, fakti që nuk e vlerësojnë artin, ka bërë që njerëzit të ikin larg këtij vendi të shkretë. Mirëpo, në kontrast me këtë, unë pashë një ditë te bulevardi “Dëshmorët e Kombit”, një djalë të ri, jo më shumë se 27 vjeç, që po këndonte dhe se kishte shtruar një gjësend përpara vetes, ku personat që e vlerësonin, hidhnin paratë.

E pashë dhe ai këndonte vërtetë bukur. Artisti vlerësonte këdo që linte para aty, duke i thënë “faleminderit”. Po po, ishte kaq bukur dhe ai zë dëgjohej kudo nëpër rrugë. Kishte aq lezet, ishte zë që kumbonte kaq bukur. Ja, pra që ai person kishte guxuar, e shfaqi talentin e tij, pikërisht në rrugë dhe ia doli të mblidhte goxha të ardhura. Për herë të parë pashë sukses të një artisti të rrugës dhe mendova se edhe një artist, mund të bëjë përpara, por se për fat të keq, jo aq kur nuk e ka mbështetjen e qeverisë së vendit të tij, të shtetit nga është. Sepse, artistët këtu më së shumti kanë ikur, duke qenë se nuk gjejnë as lirinë dhe as terrenin për të ushtruar lirshëm atë që ndjejnë në shpirt. Sepse, jo pak herë ky vend është si një ferr, për njerëzit e artit sidomos, të cilët nuk gjejnë veten këtu dhe arratisen në çdo vend tjetër të Evropës apo të botës, qoftë.

Sepse, artistët kanë qenë qysh në kohën e Romës së Lashtë apo të Greqisë të zhytur dhe të mbytur nga pushtetet dhe sa duket, kjo gjë ndodh edhe sot e kësaj dite. Sokrati vdiq në një breg lumi, pasi u torturua nga mercenarët e Çezarit dhe thuajse kudo ka ndodhur një gjë e tillë. Po, është koha që artisti i rrugës të triumfojë, por duke pasur edhe një art të vërtetë dhe jo më kot. Duke pasur një art, që të prek në zemër, të prek në shpirt e në çdo qelizë të trupit, një art që të ngre në peshë, që e ngre në peshë qenien njerëzore dhe mbarë qytetin e shtetin tonë. Me artin që triumfon, do të kishte shpirt mbarë vendi ynë, do të ndriçohej prej vërteti zemër e puls i këtij shteti, të marrë peng prej kohësh, vitesh e dekadash.

Kur zgjohesha në Dibër

Dionis Xhafa

 Kur zgjohesha në Dibër, që me mëngjes, të cilat vinin era freski,

gëzohesha pa masë dhe njerëzit e mirë adhuroja përditë, ata që më shtynin drejt punëtorisë,

nëpër fushat e gjëra dhe në lojëra pa fund kaloja ditën e ia falja atij vendi, atij trualli,

faktin se bëhesha zi e më zi, bëhesha copë e çikë, aq sa kur kthehesaha në darkë, nuk njihesha se kush jam.

Aventurat e mia në atë vend janë bërë, teksa luaja futboll magjishëm, veshur me bluzën e Milanit,

edhe portier kam luajtur, teksa prisja nëpër fusha, duke dërrmuar e shkatërruar shpinë e duar,

e me zara e automatikë lodër kam luajtur, me pistoleta që vrisnin me toptha të vegjël,

në beteja ëndrrash, në në vegjëli të madhe, më e madhe se të jesh i rritur, kur shpesh je imadh me trup, por i vogël në zemër.

E kur zgjohesha në Dibër, tek “Grumbullimi” dëgjohej teksa bufi këndonte pa kufi,

fshehur në strofullën e tij në hyrje të vendthit tim, ku vaji dhe gëzimi shpesh herë bëheshin bashkë,

dhe udhëtoja e ecja, e me këmbë të lodhura prapë e doja atë vend, adhuroja pa masë,

tek lëvizja në Dibër, nëpër rrugë ku dëgjoheshin gjinkallat natën, e bëhesha tjetër njeri, kur zgjohesha në Dibër.

Nëse vdes një ditë

Nëse vdes një ditë dhe pas lë lirinë,

nëse iki tutje dhe brezat gëzojnë, nëse ata lumturohen,

oh le të vdes, shpirti im i dëlirë,

humus do të bëhem, nëntokë të rri, e ju çelni, oh lule, lule.

Tjetër vdekje

 

Tjetër vdekje,

tjetër truall mbi njeriun e pafajshëm,

tragjedi në vargje që nuk mbaron,

tjetër trup që kallet në dhe.

Në Bulqizë, ku endesh mes vdekjesh,

dhe mes alkoolit, mes harresës, mes jetës së gjallë,

mes birrës dhe mirësisë që e kërkon pafund,

të peshon mbi krye, tjetër varr, tjetër tragjedi, tjetër vdekje.

Toka e gurit

O tokë e gurit, me njerëz trima, besën tënde mos e lë ta shtypin maskarenjtë,

në dheun tënd mos ushqehet korrupsioni si kërpudhë e keqe, mos e lejo, në fushat e tua,

mos lë njeri të shkelë, as në male përpos Kreshnikëve, të tjerët jashtë nxirri,

veç vetë lulëzo në pafajësi dhe pavarësi, në udhë të mbarë që sjell liri e madhe.

në dheun e ujitur me lot e gjak, me mall e dëshirë, me atdhedashuri sa Himalajat,

duhet sot të lulëzonte frut i lirisë, harmonia dhe lumturia e pamasë kudo në faqe të atdheut,

oh mos lejo sot të tutë të jenë të dhunshëm si armiqtë më të rreptë të tokës tënde,

oh mos lejo, që sot të dhunohesh si mos më keq, prej dragonjve të zinj, por ndriço, o tokë-gur.

Nën plumbat e kallashnikovëve

Nën plumbat e kallashnikovëve, dridhet njerëzi e varfër,

vrasje e tmerr vrasin ëndrra fëmijësh, punë të pista të rriturish,

një zezonjë në vend, ndarje pa fund, gjak e mall, heshtje e lot,

viktima e trupa, vdekje për së gjalli dhe gjallësi në vdekje.

Si u bë njerëzia kafshë dhe kafsha njerëzi, ndryshuan vendet, me bekim të askujt,

liria që ka krahët e shkatërruar, avionët pushtojnë qiellin, oh, dheu i mardhur,

prej plumbash, prej rrënojash që kanë fytyrë lufte, klasat janë zbrazur, vendi nuk është më,

heshtje e terr, botë e masakruar, padrejtësia ligj e ligji për mbretërit, mbretërojnë maskarenjtë.

Nuk ka ç’bën Parisi, as Berna dhe as Roma, mos e gjeni drejtësinë se nuk vjen jo,

kriminelët me xhupa të zinj, vranë dhe më pas “kryeqytetet e bardha” sollën lirinë, por me gjak e lot ndër këmbë,

si qan fëmija, si hesht burrëria, si dridhet plaku e skëterret diell e dhe, o vetëtimë mbi njerëzi të pafajshme,

kufoma të gjalla, kufoma të vdekura, nën këmbët tanë, pritet jetë, oh viktimën ëngjëll të bardhë bëje Zot, se sot, derdhen në tokë, plumbat e kallashnikovëve.

Dridhje zemre

Kjo zemër nuk më trembet, s’më dridhet nëse malin në këmbë duhet ta kalojë në anë tjetër,

jo as me përballje me dikënd që më zë rrugën dhe njëri prej nesh duhet të mbijetojë,

kallkan ta bëj dhe shkrumb e hi, në punët më të lodhshme e të rënda në këtë botë,

nuk trembet shpirti im. Por më dridhet zemra, veç …. kur s’jam mirë, s’jam mirë.

Skenë krimi

Dionis Xhafa

Kufoma nëpër bulevard, turma të çmendura, rroftë mbreti – vdektë mbreti,

një për një në rresht policia dhe ushtria, armët dhe pushkët në duar, shteti,

nën grishjen e protestës dhe revoltës, lindi demonstratë, forcë e fuqi e madhe,

por në përballjen e  frikshme, ngadalë dolën ambulancën dhe halleve iu doli gjaku e dhimbja, e u bë varr e fantazma, në udhë të madhe të vendit tim, u përgjak e shenjta liri, tempulli që duhej të ish, u bë skenë krimi.

Ballkan, ku plasin galaktikat dhe tronditen tokat

Gjendemi gjeografikisht dhe jetojmë përditë në Gadishullin Ballkanik, një tokë që përfshin goxha territor, me shumë shtete, ku disa janë miq e disa armiq, tamam si klanet jetësore. Dhe të jetosh në Ballkan është një fantazi më vete dhe realitet gjithashtu më vete, i ndryshëm me siguri nga çdo vend tjetër në këtë planetin tonë kaq të mistershëm. E një njeri që ndjek zhvillimet politike të gadishullit të vet me siguri që më së paku bën habi me atë që ka ndodhur. Kjo sepse, këto kohë, patjetër që mund të thuash se jetojmë në Ballkan “aty ku plasin galaktikat dhe tronditen tokat”. “Plasin galatikat” do të thotë që ndryshojnë gjërat dhe sendet apo shprehitë e emërtimet për një kohë tepër të shkurtër, sa hap e mbyll sytë, sapo ikën nata dhe vjen dita. Kështu ngjau me emrin e Maqedonisë, teksa ndryshoi emrin me konsensus mes dy qeverive, të Shkupit dhe Athinës, kaq shpejt, kaq mrekullisht dhe artificialisht në të njëjtën kohë, sikur të ishte një send që ia shton një zbukurim e jo se bëhet fjalë për shtete e kombe. Gjithsesi, mund të themi se “galaktika plasi” për mirë, në kuptimin që më në fund kemi mirëkuptim, edhe tek i cili duhet skepticizëm. Galaktikat plasin edhe në shtete të tjera, me yjet zjarr me një Shqipëri e cila po përjeton një vit të rëndë politik me reformën e përforlur në drejtësi, me Kosovën që gjithashtu e pret Gjykata Speciale, me Serbinë, që vërtitet si gjarpri të marr tokë e dhe ku të mundet, e me vende si Bosnja, ku pavarësimi është përgjysmë dhe provon përditë helmin serb. Të gjitha rastet po i shqyrtoj një nga një.

Republika e Maqedonisë së Veriut

Thuajse nuk mund ta besosh se tashmë nëse ikim në Maqedoninë e dikurshme, në tabela shkruhet “Republika e Maqedonisë së Veriut”. Duket si një ëndërr, si një gjë e cila ndryshoi si dita me natën. Ndërsa ndryshimi i emrit ngjan dhe ka artificialitet disi, por  ndryshoi gjërat gjithashtu për mirë. Kjo sepse Maqedonia e Veriut tashmë mund të hyjë në BE, NATO, sipas asaj që i takon, sipas meritës. Mirëpo, emri nuk zgjidh gjithçka dhe tronditja njerëzore, jetësore, vijon.

Menjëherë pas miratimit të emrit, në këtë Republikë ndodhi një aksident i tmerrshëm, në autostradën Shkup – Tetovë, me pasagjerë kryesisht nga Gostivari, ku viktima mbetën shqiptarë dhe sllavë.  Kjo nënkupton se pavarësisht ndryshimeve madhore, duhet të kapet thelbi, të ndryshohet shteti, të mos ketë trazime dhe as tragjedi, megjithëse shpesh edhe këto incidente të rënda janë edhe prodhim i fatit të marrë. Mirëpo, diçka është e qartë si rrezja e diellit. Me ndryshimin e emrit, Republika e Maqedonisë së Veriut nuk zgjidhi gjithçka, por duhet punë, tepër punë, për të integruar vendin në organizma me rëndësi europiane dhe botërore.

Kosova, fëmija që lëngon nga liria e munguar

Kosova ka mbushur 11 vjet dhe tashmë ngjan si fëmija që ka mbushur një farë moshe, por se e ka të vështirë të ecë me këmbët e veta. Taksa e vënë ndaj Serbisë duket si fëmija që nuk pranon atërimin, SHBA-të, por se edhe ky rebelizëm kaq i madh, ka gjasa ta prek më tepër pikërisht Kosovën. Ndërkohë, nga ana tjetër ky vit pritet vendimtar sa i takon Gjykatës Speciale, ku do të gjykohen krimet e supozuara të luftës. A do të kemi shkrirje të shkrirje të klasës politike në vend, apo të njëjtët do të vazhdojnë?

Tjetër pikë është ajo se vendin e ka kapluar tmerri me ngjarjet e fundit, ku vend ka imoraliteti dhe perversiteti, ndërsa këto s’janë gjë tjetër përpos aspekte të korruptimit dhe nepotizmit të përhapur kudo në Kosovë, siç e dëfton profesor Rexhep Qosja. Kosova, si fëmijë që është, si ëndërr, si tullumbace lirie, duhet të jetë lule, në çdo formë dhe shpresa është ta shohim dritë e qiell.

Shqipëria, pushtet, krim dhe shpresë e venitur

Shqipëria, ajo që konsiderohet “mëma” e shqiptarëve, kudo ata jetojnë nga Presheva deri në jug e ndoshta në vise të Greqisë së sotme, ndodhet në një udhëkryq po ashtu të madh. Kemi protesta opozitare dhe një pushtet i fortë, që është bërë thuajse putinizëm me kryeministrin e vendit në krye, në revanshin e madh, që nuk njeh limit, ndërsa në pikëpyetje është nëse do të hapen apo jo negociatat, ndërsa pritet të shihet sa do realizohet reforma në drejtësi.

Serbia, propaganda e re, fytyra e vjetër

Për Serbinë, në tëra aspektet që e përfshijnë, mund të thuhet se kemi të bëjmë me propagandë të re, por është ajo e fytyrë e vjetër, antishqiptare, anti-Kosovë dhe anti-Bosnjë, që me gjak e lan humbjen e vet në fund. Një shtet, si kafshë e keqe mbi Kosovë, që dëshiron edhe gllabërim tokash, ku politika dhe krimi dyshohet të jenë përlyer keqas. Ndërsa, teksa ka hyrë si dhëmb i keq në Bosnjë, duket problematike në revanshin e vet me iniciale dhune. Edhe në Serbi, kur “qiejt” premtojnë BE-në, vendi ka krim e gjak. Ndërsa edhe shtete të tjera në Ballkan, mund të thuhet se trazimet janë pjesë e secilës, në format e veta, të ndryshme nga njëra-tjetra dhe nga njëri vend në tjetrin.

Ku plasin galaktikat dhe tronditen tokat

Ballkani është pas Europës në mentalitetin e vet, në formën si jetohet jeta. Galaktikat kur plasin në të shpesh herë shkojnë për mirë, por se ata shpërthejnë jo pa dhunë, jo pa gjak, si feliksi që për të fluturuar sërish pas vdekjes, duhet më së paku të bjerë në gjendje të rëndë. E, goditjet për hir të universit dhe të lirisë së plotë, do të ndodhin, e ndoshta do t’ia vlejnë, nëse qiejt lyhen me ngjyra të shumëllojshme, me iniciale dëshire për liri e zhvillim.

Heshtje sa një lumë

Heshtje për padrejtësi,

heshtje për marrëzi, heshtje për tradhti,

heshtje për ç’njerëzi, për huti,

heshtje për këtë dhe atë.

…derisa heshtja u bë lumë e oqean…

Këngë e bukës

Bukë dhe vetëm bukën mos e lejoni të mos mungojë në këtë botë, fëmijën mos me e pa duke qajt’,

se si hasmëri do iu ngrihet një këngë juve që t’ju mallkojë tërë këtë udhë jetësore,

e do të mbetet himn, o himn për të ashpërsuar gjuhën ndaj të poshtërve dhe t’iu hapët rruga të mirëve,

e një peshë e madhe do iu ngarkohet mbi shpinë, e d iu këndohet ju “këngë e bukës”.

Vendi im është një dorë e përgjakur

Vendi im është një dorë e përgjakur,

e shkatërruar dhe e nxirë prej halleve sa një pirg i madh në majë të malit,

një thertore e madhe e ëndrrave që porsi tullumbace vërtiten nëpër qiejt e zinj,

që duan bukuri dhe zbukurime, si një pemë e Vitit të Ri, oh pemë e Vitit të Ri.

Tullumbace fluturoni , në ngjyra, pa forcë, pa dhimbë, pa një dorë të hekurt,

pa pengesa që hasen përditë ngado dhe kudo, pa stërkëmbëshe të poshtra,

lëvizni shpirtra në talente që nuk janë zbuluar, në udhë të qumështit të qiellores,

e mos e lini, jo mos e e lini, vendin tim, oh, jo, një dorë të përgjakur.

Fluturo

Pozitiv mendo dhe jeto, në qiej të kaltër,

ndër të zezat askënd mos beso, njerëzit jo,

e ndizu në ajër, o me motorë, dhe pastër, me flatra,

e çohu lart, përmbi re, ngrihu mbi veten, fluturo.

Morgu

Në fund të spitalit është morgu, i zi vjen si vdekja,

e pesimist të bën ajo pamje, se kjo jetë është zezonjë me pikëza mjalti.

Balada e ujit

Një baladë e zezë, vaj i kobshëm e ka sot në simfoni uji,

një këngë e mbushur me ngjyra të zbehta, që kanë fytyrat e zbehta,

ndër anët e rruzullit tokësor, me nota të errëta, që gëlojnë në katër anë,

e ndër udhë, e kudo, ndihet zia, heshtja, mposhtja, nënçmimi i kujtdo që dëshiron lirinë në këtë glob.

Për të gjitha këto shërben baladë e ujit, ajo me fuqinë më të madhe që e ka,

që si vorbull rrotullohet e fate njerëzish ka me vete, që janë si ruletë e kësaj jete,

nëpër varfërinë e rrugicat e mëdha të planetit, ndër rruazat e sistemeve diellore,

si në oqeane derdhet lot i madh i dhimbjes njerëzore, ku ndahet Paqësori me Atlantikun.

E balada e ujit vazhdon në këtë glob, të ndalur me siguri që nuk ka, në sytë e mëdha,

të popujve të vuajtur, e në mes të tyre, si kënga me tekstin “rrotullohet globi”,

është mes tyre i vogël dhe plot jetë, atdheu im, vendi im, një shenjë e qartë, e populli im, e ka baladën e vet,

baladë e ujit që kërkon të shpërlajë varfërinë e madhe, pamundësinë sa një mal, e thërret në emër, baladën e ujit.

Një këngë e zezë

Kjo është një këngë e zezë, një mefistofel që nuk mund të dalë në sipërfaqe,

në atë që “djalli njerëzor”, në kuptimin e mirë të turbullirës duhet, që mos të shtohet pesha e fajshëm e shpirtit të rëndë,

e zezonja sa vjen e bëhet më mbytëse, më vaj, më lot, më xhaketë e mbuluar me shpirt të korruptuar në para,

në taste të zeza të errëta, sa një merimangë që ecën në odë errësonjëse, si sorrë e keqe.

Një kuçedër ka zënë burimin e jetës, dashurinë e paarritshme, xhindet në shpirtra që nuk lënë flatrat të fluturojnë,

nafta që bie në tokë, e bën udhën me qymyr dhe rrugën të shkatërruar, në copash të errëta prapë,

e dëgjoj këngën e tmerrit, e shpirtit ligësi, që banon në lakuriqë të natës, si dhe i zi,

fantazmat që kërcejnë në dhomën, me pianon që ka vetëm një ngjyrë, atë të zezë.

Marsi

Marsi vjen me lule të shumta te dera,

shkëlqimi pas dimrit të ashpër,

portat e hapura aty ku ishin mbyllur,

mimozat ndër dyert me dërrasa të kalbura.

Muaji vjen me aromë trëndafili, në kopsht shumëngjyrësh,

aromë e çeltë që lundron lumenjtë e vendit tim,

në popullin që kundron aromën e ëndrrave,

e gjak lirie, për popullin tim, ka marsi.

Rrufetë e Zeusit

Zeusi lart mbi Olimp lëshon vetëm rrufe, se mizor është, ndër të gjitha perënditë dëshiron të vendosë diktatin,

e gumëzhin rrufe e tij, një shpatë që bie mbi qafë të më të vegjëlve dhe të popullatës,

dhe e trand qytetin, e bën zjarr e flakë, një flakadanë i bukur, por i tmerrshëm njëkohësisht,

që prek zemrat, i ndez ato për revolucion të pakthyeshëm, i bën të ngrihen në këmbë kundër së ligës.

E rrufetë e Zeusit janë magjia mbi Athinë, janë rreth e rrotull të një Greqie të lashtë që flakëron ndër qiej e tokë të zjarrtë,

ata janë të bukura aq sa të verbojnë, të mbushin shpirt e zemër me lot sa Deti Jon,

ata shkrepëtijnë ndër yjet e lartë të gurëve të lashtësisë, e djegin çdo send e kafshë të gjallë,

se kryeperëndia përpos se mban rend, siguri dhe është shtetar, dëshiron edhe dele në hell, si spektakël mizorie.

E jetën ndryshe nuk mund ta kuptojmë, përpos se me një Promete, që rrufetë i shndërron në zjarr dhe ngroh shtëpitë e njerëzve,

e perëndia që mbron njerëzit, nën vuajtje lëshon rrezet ndër popullatë, dhe pse shkaba ia ha zemrën vazhdimisht,

e ndoshta do të flijohet Prometeu, varur përmbi shkëmb, si ndër kryq të Greqisë moderne,

por se në këtë botë ka edhe vdekje të bukura, e ata janë kur shkrumbohesh në zjarrin e lirisë.

Këngë e shiut

Rrugicat bëhen “të buta”, lëshuar mbi to rrëshirë e shiut,

derdhet ujë mbi njerëzinë, e pastron prej mëkateve që mbart,

e çadrat shkëlqejnë si ngjyra të ylberit,

teksa melankolia veç mbretëron kudo.

Një simfoni, një këngë e shiut nis,

reciton e këndon, buçet në malet tona vigane,

muzikë e mrekullueshme, ndez shpirtrat tanë,

vlon në thellësi zemrat e kallura.

Shiu përflaket në horizont në ngjyrë gri,

qielli qan me dënesë të madhe,

fjetur njerëzit, zgjuar janë ëndrrat, loti pushon mbi çatinë ngjitur,

zogu qëndron mbi degë gjysmë-të thyer.

Trumcakët trembin lakuriqët, ata dhe nata bëhen një,

e keqja dhe e mira nuk kanë kufij të qartë,

përzier në një mijë ngjyra, deti fryhet, lumi frymon, krojet kristal mërdhihin,

nën simfoni zemre, këngë e shiut, e shpirtit tim.

Cigarja

 A e dini ju sa mërzitur jam sot?

për atë po e pi një cigare unë,

që llumin e brendshëm dhe këtë mërzi ta nxjerr,

me llom, me të nxira, me kollitje, o me helm.

Dhimbje shpirti

Në vendin tim, ku e hodha shtat, një çift aksidentohet rëndë, vdes në vend,

pas vetes lë katër vajza jetime e ata me histori tmerri, me djegie e varfëri, në fshat të largët,

në kushte mjerane të shekullit njëzetënjë, ku dallimet ekonomike janë bërë më të tmerrshme,

e loti i fëmijës përcillet në televizione, loti i jetimeve, e shpirti mbushet me trishtim, se është dhimbje shpirti.

(Për aksident në Peshkopi)

Kafe dhe freski

Një kafe po e pi, unë tani,

dhe jashtë bën freski, oh freski,

e ndjej thellë, thellë, lumturi,

e zemra do më donte më shumë njerëzi, njerëzi.

Këngë e lumenjve

O lumenj të bekuar të vendit tim,

që ecni ndër fusha e nëpër luadhe,

ju të pastër e të turbullt, si jetë njeriu e keni udhën,

kroje të pastër fillimisht iu rrethojnë, e në rrugëtimit tuaj,

përziheni, digjeni, përlyheni, o këngë këndoni nëpër tokë.

O këngë lumenjsh të vendit tim,

që fundin si jetë njeriu e keni,

e dua që njerëzit në rrugë te jetës, njerëz të vdesin,

e ju lumenj, të pastër të shkoni në Jon dhe Adriatik.

Trojet

Nga je? Nga Shkupi,

Ti? Nga Dibra, e ti?

Nga Kumanova, Tetova,

unë nga Bujanoci, Presheva, e jona.

Se tutje vjen Kosova,

është Gjilani e Gjakova,

është Drenica që lind trima,

kurse kjo Prishtina, e jona, e imja.

Unë jam Tuzi, Gruda, Hoti,

bjeshkë, lahutë, i vjetër sa moti,

tingëllon ndër male liria,

o ne jemi Malësia.

Kam plagë në trup nga historia,

me gjak në ballë u përpëlita,

nëpër ferr, gjeta drita,

po jam vetë Çamëria.

Unë jam zonjë e mbijetesës,

ndër shtrëngata na shkoi jeta,

këtu armiq, atje prita,

vij si feliksi, jam Shqipëria.

Jemi trojet e një gjuhe,

gjithë një zë e gjithë një lutje,

nuk na tremb as vetëtima,

kur bëhet bashkë Shqiptaria.

Artisti me çifteli

Ne atë që njihet si “Rrugë e Elbasanit”,

një artist verior me çifteli këndonte udhës,

pak para, shume pak hidheshin, monedha madje,

e kumbonte këngë malësore, sa bukur, shpërthente shpirt artisti të varfër, si varfëri e Veriut të vendit tim.

Dëgjoj muzikë në vend të vetmuar

Dëgjoj muzikë në vend të vetmuar,

shkretë shumë e vjen një autobus i bardhë, që kalon shpesh këtej,

që e ka si rrugë udhëtimin çdo pesë minuta,

ndërsa pi pije energjike dhe ulem në trotuar, disi të pisët.

Kurse dua të largoj mendimet e këqija, krejt nga mendja ime,

edhe njerëzit e këqij që jetën duan të ta bëjnë vetëm ferr,

ata që presin ku të gabosh, që të lumturohen me tmerrin tënd,

edhe pi pije energjike, ulur, duke pritur autobusin e bardhë, në vend të shkretuar.

Plasin bombat ku nxijnë plagët

Në vendin e nxirë nga kromi përditë,

ku toka prodhon pasuri nga kurrizi i përkulur,

plagët flasin me gojën e madhe, jehojnë malet e lartë,

përkulin malësorin ndër udhë të shkatërravinta.

E në tokën ku plagët plasin nëpër kurriz,

ku plagët qelben dhe pushtojnë tokë në të gjallë e përtje,

tragjeditë shtojnë dhimbjen e njerëzve, mbërthyer mbajnë zemra, shpirtra,

që dhembin, sëmuren shpirtrat e kufomat janë mortja jonë, në tokën që na mbulon me dhe.

E, jeho shpirt, në muzikë të madhe, se rugët tona janë kufomat përditë,

se Bulqiza është kampioni që e hanë përditë ata që e menaxhojnë,

dhe siç thotë një autor i madh i kombit tonë,

“kalbet drejtësia aty ku lartësohet padrejtësia”.

Një poet shkruan në Perëndim

Nje poet me emrin Leom shkruan në Perëndim,

atdheun e qendis, kur e ka larg fizikisht, o larg kilometra në vijë ajrore,

por kafkeske këndon për shqipot, krimin dhe bukurinë,

tmerrin e bukur të kësaj toke, që quhet Shqipëri.

Jetojmë përditë teatër grek

Jetojmë përditë teatër grek,

vrasje, grabitje, tmerre pa fund,

shohim mënxyra, bëjmë jetë,

urrejtja e tmerrshme na zë pa fund.

Si e shkallmojmë njëri-tjetrin,

në mërine që jo nuk do të duhej,

ndër gjemba e tela veç po bredhim,

muzikë tragjike jona përditë luhet .

Dhe teatrin kemi zënë, ne vendasit,

njëri arratiset tutje në teatre larg,

të këqija, vuajtje plot veç heqim,

për çdo ditë, prush bëhemi, zjarr e flakë.

Këtë jetë që ne e bëjmë,

herë zhytur nën tokë e herë bëhemi me fletë,

lodhemi tërë kohës, gjumi nën ura se c’na zë,

ne shqiptaret, jetojmë çdo ditë në teatër të madh grek.

Po goditet Akropoli

Tokat po tronditet, Akropoli po tronditet, miq,

Notre Dame po digjet, Europa po dridhet, fort,

mos ndoshta iu shtrëngua fuqishëm laku lirisë,

e po duket se është kohë e krisjes, e mallit, lotit.

E kur goditet Akropoli, kur digjet maja e kulturës,

do të thotë se trazira ka shumë poshtë, në këmbë,

sa dhe Zotat mbi Olimp po habiten, po bëhen turbullt,

e në ka Zot e Perëndi, jo nuk duhet më ta lejojë këtë lëmë.

Se djeg malli dhe përcillet loti,

njerëzi, po dridhet Akrpoli.

Poezia dhe kamerieri

Një poezi e kisha shkruar në një cep të një kafeneje, në Stacionin e Trenit,

dhe ia lashë kamerierit ta lexonte, ishte e ndjeshme, për fatin e rinisë që ikën jashtë, nga sytë e këmbët,

dhe nuk e prisja, por u prek kamerieri, e disi lot i dolën, e më tha sy duke lotuar, mbajtur pak se burrë ishte: “Ashtu është vëlla, një kohë e vështirë”.

E dola prej lokalit, prej cepit të errët të preferuar, ku më pëlqen të shkruaj,

dhe prapë zhytur në qytet, në përditshmërinë time dhe të njerëzve,

përditë e njëjta, vritesh çdo natë e kohë, e vetëm vritesh, si feniks shndërrohesh,

si Jezusi shpesh tradhtohemi, e ikim, me shpresën se do të ringjallemi një ditë.

E poezinë do ta mbaj, në prehër, në gjoks, në zemër e  në shpirt,

se me shkronja e varg do të dëftoj e këndoj tmerrin e lemerinë që na rrethon e na “ha”, për çdo send e kohë.

Më “ha” mua, kamerierin, njerëzinë.

Maqellara, vendi i njerëzve pozitivë

Dionis Xhafa

Sot shtati më është rritur dhe si gjithësecili në këtë jetë duhet t’ia dalë vetë ne sfidat që ofron ajo dhe janë të shumta. Secili nga ne mbron vendlindjen a vendin nga vjen a është rritur dhe kjo është normale. Aromë e vendlindjes nuk bën dhe nuk ka sesi të krahasohet me asnjë tjetër. Për fat të mirë, ajo na sjell erën nga vijmë, startin tonë, fillimin. Ndërsa, sot në këto rreshta do të shkruaj në fakt për një zonë ku jam rritur dhe që është një ndër ata vende ku vërtetë ka njerëz punëtorë e pozitivë.

Maqellara është një ndër zonat ku ofrohet afria, freskia, mrekullia dhe bashkë me natyrën e bukur, bëhet njësh edhe njerëzia punëtore. Njerëzit e këtyre anëve, në tërësinë e vet kanë me vete pozitiven, të mirën, familjen. Dhe familjen këta njerëz janë të gatshëm ta ruajnë me nder e gjak edhe në sfidat më të errëta, edhe ndër fushatat më të egra, edhe në sfidat më të rënda. Një trevë që të do nëse je njeri, nëse dashuron lirinë dhe ke principe të sakta të jetës, në udhën e mundimshme, që të mund ta zgjidhësh atë sa më mirë e bukur.

Kjo trevë e ka të veten edhe historinë, edhe të renë, edhe modernen, të shkrira bukurisht në një, në një sfond të mrekullueshëm, si një festival lulesh. Maqellara ka qenë sidomos një qendër e rëndësishme historike e politike, si dhe mbetet edhe e tillë. Kjo për shkak të pozicionit të saj gjeografik të favorshëm. Ndodhur mes dy qendrave më të rëndësishme të Dibrës, Dibrës së Madhe dhe Peshkopisë, ose ta thuash mes Dibrës së Madhe dhe asaj të Vogël, ka luajtur një rol me rëndësi në përbashkimin e vlerave dibrane, andej dhe këtej kufirit. Përpos historisë, Maqellara ruan vlera e tradita, shkrirë me modernitetin.  Zona ka biznesmenë, njerëz që pasurinë e kanë arritur me punë dhe vlera, me kazmë e lopatë dhe disa të tjerë duke u çuar që në mëngjes e duke ikur në shtëpi në darkë. Një zonë e pasur me fusha dhe me vargmale në krye të saj, me Drinin tëposhtë, me udhë të shtruara, që e bëjnë të mrekullueshme.

Njerëzit pozitivë, vlera e jashtëzakonshme

Jam rritur për 15 vite në këtë zonë dhe ajo që kam marrë ka qenë një pozitivitet nga njerëzit. Ata dinë të respektojnë të zotin, kushdo qoftë ai, atë që ka vlera dhe të përçmojnë të keqen.

Të freskuar në mendje nga valët e Drinit, të mrekulluar nga dëshira dhe të pajisur me vlera punëtorie me famë në emigrim, ata janë qeniet njerëzore që ia dinë vlerën punës, djersës, lodhjes dhe nga ana tjetër lirisë, mendimit ndryshe, duke qenë se është treva që ndër të parat e ka “shpërthyer” revoltën ndaj komunizmit demonian të vendit tonë dhe ardhjes së lules së demokracisë. Dhe kështu, Maqellara vjen e bukur si rreze dielli bashkë me demokracinë. Vlerat dhe dëshirat janë ende prezente në këtë zonë. Kjo sepse kjo zonë ka shpirtin e madh, ka banorët me zemër të madhe, ka dëshirën për liri të gjerë, ka punëtorinë sa një vargmal Korabi.

Fshatrat, një mrekulli piktoreske

Në mes të Maqellarës dikur kalonte rruga nacionale, ndërsa tashmë që janë bërë ndryshime (që e vërejta edhe në udhëtimin e fundit që kam pasur), kalohet në Peshkopi dhe në Dibër të Madhe vetëm nga rreth-rrotullimi. Maqellara vetë ka njohur një zhvillim tepër të madh dhe në vizitën që pata, ndjesitë që mora janë mall dhe sigurisht edhe pozitivitet. Me vende ku mund të hash e pish lirisht, me vende ku mund të luash çfarë do lloj loje, Maqellara ngjante si vend mrekullie.

Ndërsa edhe fshatrat e saj janë fantastikë. Ata dominohen prej një strukture normale si të gjithë fshatrat e Shqipërisë, me çezmat në qendrat e tyre dhe pastaj me shtëpi diku si vila dhe diku të vjetra si dikur. E reja dhe e vjetra bashkohen, jeta ecën, dëshira për më mirë është e madhe dhe kjo duket në atë se emigrimi është sektori ku mbahet më së shumti popullata. Fshatrat kanë tradita, kanë zakone të vjetra. Ndërsa në emigrim, bashkë me ruajtjen e vlerave atje dibrane, sillet edhe e reja e Italisë, Greqisë, shteteve të huaja, ku sigurisht për të renë është derdhur edhe djersa e njerëzve shumë punëtorë të këtyre anëve, që në udhën e jetës njohin thuajse pafundësisht përulësinë.

Punëtorë si njerëzit e kësaj ane

Kudo të shkosh dhe të pyesësh për këtë zonë, gjëja e parë që përmendet është punëtoria. Dhe punëtorinë këta njerëz nuk e kanë as të cunguar, as me cene, por të plotë dhe e shohin si rreze dielli për zhvillim e për presporitet. Njerëzit e kësaj ane zgjedhin të vuajnë, të përjetojnë mall e largim prej vendit, vetëm që një ditë të shijojnë djersën që kanë derdhur jashtë vendit.

Punëtoria e tyre përzier me krenarinë, mospëruljen ndaj së keqes, mrekullinë njerëzore mbi të gjitha, e bëjnë Maqellarën një zonë të jashtëzakonshme. Një trevë si Maqellara ndoshta nuk ka nevojë për shumë reklamë, sepse bardhësia dhe yjet e bukurisë së saj duken që larg. Maqellara di të shkëlqejë si një yll blu në qiellin e pamatë dibran e shqiptar. Këta njerëz në tërësi e kanë besën, dinë të ruajnë respektin, dinë të respektojnë mikun, të zhvillojnë biseda, të përgjigjen për pengesat dhe sfidat e shumta të jetës, duke punuar pa fund për një të ardhme më të mirë.

E gjithë kjo punë ka bërë që sot Maqellara të marrë zhvillim. Punëtoria e ngre atë në pietestal të lartë, e bën krenarë si bijë e Dibrës, si zonë që shtrihet gjeografikisht mes dy Dibrave, që rrezaton dashuri e mrekulli, mahnitje e zbavitje pozitive. Lumturia dhe gazi janë kryefjala e Maqellarës, një zonë që ka diellin mbi qiell dhe diellin në njerëz, të cilët dinë të bëjnë krenarë zonën, Dibrën dhe Shqipërinë.

Zbrazëtia

Zbrazëti është vendi, një shkretëtirë e pamall,

rinia iku, palcë e zemër e kombit të vjetër të Europës,

se dikur ishe krenar e bir trimëruar, çun  e djalë,

sot vyshken lulet, e përhumbet e mira, çurg shkojnë lotët.

Se zbrazëtia nuk është veç fizike, por edhe shpirtërore,

e më mirë të vritesh fizikisht se në zemër të ngratë,

dikur ngrije retë akullore, në dëshira universi, qiellore,

sot dramë në shesh, fuçi, barut, zjarr e flakë.

Se zbrastësia mbi të gjitha është fill njerëzore,

s’ka kuptim ndër kaktuse të çosh jetën, nëpër ferra e ndër grisje,

ku duhen lindjet, jeta, dielli, por shfaqet ndjesi mortore,

shpesh urrejtje shfaqet ngado e kudo, e ndaj ndershmëria kullot sytë në arratisje.

Se kjo braktisje nuk është vetëm fizike, nuk ka sesi të jetë,

pa u bluar përditë zjarr i padrejtësisë ndër zemrat e të ikurve,

kjo është ikje, prej mërzisë, prej marrisë, prej urretjes nëpër këmbë,

ata që ikin e flakin urrejtjen, e liria mbetet në zemrën e të “arratisurve”.

Hëna dhe yjet ose thjesht meditime

Hëna ngrihet përmbi qiell,

si një varr i ndarë më dysh,

veç moj hënë, na sill pak diell,

se shpresë presim, mes lotësh, mes sysh.

Yjet marrin vallen me ngadalë,

ndezin qiellin me flakërima,

po si ikin kështu vallë,

ku shkojnë me zhurma e uturima?

Se yjet zbresin tatëpjetat,

këpusin cepat si metal,

merr hov jeta, mbytur harresat,

po ku ikim kështu vallë?

Se dhe hëna nuk e di,

se nga vjen e se ku shkon,

por dhe gjithë kjo yjësi,

në mister thua rron?

Se kur ndritet hënë e plotë,

se ku ndriten vargje yjesh,

mbushet deti plot me lot,

herë mes dallgësh, herë mes diejsh.

Tatëpjetën merr sërish,

në mes resh e në mes yjesh,

do ta dish se bukurisht,

fluturon përmes qiejsh,

Nëpër ngjyra të universit,

ku s’arrin dot as Olimp.

ku mpreh shpatë e Aresit,

liria vjen e bën dritë e dritë.

Se dhe agimi kur zë e shëndrrit,

bie vesa lehtë e lehtë,

drita vjen më e fortë,

pas një nate të skëterrtë.

Princërit Mishkin humbin gjithmonë

Princerit Mishkin, ata të sinqertët humbasin gjithmonë,

në një botë të mbushur plot me hipokritë,

në një botë ku interesi thërret më shume së drejtësia,

shpirti i lirë, sinqeriteti, vdes përditë.

Mamurrasi ose kaosi i bukur (Shënime udhëtimi)

Mamurrasi ështe qytezë e bukur dhe e fortë njëkohësisht. Pak vend, ca pallate të kohës së komunizmit dhe njerëzia është si personazhet e Dostojevskit. Flasin për policinë, si u kapën nga forcat blu, si ishte jeta në burg, kë njohën atje, pse ranë në burg dhe kush vodhi apo tregtoi drogën.

Mamurrasi ka në qendër bustin e Skënderbeut. Rreth bustit vërtiten njerëz që kanë dalë nga shtepitë. Ata janë si të dehur, të pambajtur disa, modern disa të tjerë, disa krenarë se në Milano ikën te një shok dhe kanë fituar para, Jo me punë, kuptohet me çfarë, krenarë se “nuk kanë bërë duart me kallo”.

Disa lokale të bukur në qendër, të rregulluar si jashtë, ku flitet për krim e histori arratisjeje. Mamurrasi ngjan si drama e ofruar nga eruditi ynë Faik Konica. Ka dramën e një qytezë pak kilometra larg Lacit, pak kilometra larg Tiranës, shumë larg Milanos, aq afër shpirtërisht me të dhe harbutërinë vendase, që vjedhjen e ka koncept si normal. Ama Jane si janë e kanë me veten, jo me tjerët, janë lacianë e milanezë, ata vetëm dinë të vërtiten nga humbëtira e Kurbinit, në shtëpitë e shtrenjta të bosëve të Milanos.

Së fundmi, Mamurrasi është yll me qiell të skëterrtë. Mamurrasi është drama e bukur, kaosi i shkëlqyer, dramaciteti që luhet në pianon e jetes, bardhë e zija që e do njeriun, si zarat e bixhozit, si lumturia dhe trishtimi, si moti që herë frigëllon në shkrepëtimë dhe herë ndricon si hënë e praruar. Mamurrasi është shkëlqimi dhe mallkimi i njerëzve të saj, burreror sa më s’ka, mikprites dhe që vërtiten në dramat e shumta jetësore.

E ndaj kaloni njëherë në Mamurras, për të përjetuar qetësinë e frikshme, kaosin e bukur të një vendi ku zemra rreh me shpresë, dridhërima dhe dritë. Duajini Mamurrasin se do të doni njerinë, sic donte Dostojevski personazhet e vet që endeshin në skutat më të errëta të rrugëve të Shën Peterburgut, njerëzit e halleve që ecin me thikë poshtë këmbëve. Aty do të gjeni “Të mjerët” e Hugoit, histori burgjesh, Europen në Mamurras e Mamurrasin në Europë, do të gjeni kolerën, Lulin e Migjenin dhe milanezin e orëve të vona. E, si mos ta duash, dramën e një vendi që rregëtin në ngjyra e shpresa njerëzore. Duajeni Mamurrasin, kaosin e bukur të një vendi që aq shumë e kemi përjashtuar.

Një grirëse zemre

Një grirëse zemre, një goditje kockash,

një shkatërrim i krejt trupit, rrëqethje,

një harlisje në pishina e ujëra oqeanesh,

me peshkaqenët nën këmbë, pse oh pse, ujë pa dhëmbë të përgjakur?

Sot ndërroi jetë një poet

Sot ndërroi jetë një poet, iku nga kjo tokë,

pasion e kishte poezinë, shtynte kohën me raki nëpër qoshe të humbura,

shkoi ai, pas të cilit nuk vente njeri, veç tavolinën kishte me verë mbushur,

lingotat e qytetit nuk janë mbushur me poezi, por rrokje pasurie të dyshimtë.

Pak buzëqeshje

Pak buzëqeshje në një botë hipokrite,

në një vend ku mbushur është me dyfytyrësi,

dhe me halle dhe probleme pa fund, ju lutem,

pak buzëqeshje për këtë njerëzi, magji e gëzim. Pak buzeqeshje!

Nje grirese zemre (shkruar nga celulari)

Dionis Xhafa

Nje grirese zemre, nje goditje kockash,

nje shkaterrim i krejt trupit, rreqethje,

nje harlisje ne pushina e ujera oqeanesh,

me peshkaqenet nen kembe, pse oh pse, uje pa dhembe te pergjakur?

Ketu dhe atje (shkruar nga celulari)

Dionis Xhafa

Ketu ka zemer, ka puls e shpirt, oh ka njerezi, jo shkalle te qelbura karriere mbushur me djallezi e intriga.

Atje ka ftohtesi, zyra, urrejtje e marrezi,

shkelme, zemrat jane kthyer ne tmerre te zeza, intriga ulur ne mes si shtrige e keqe.

E une dua te jem ketu, me zemren mbushur me Dashuri,

atje rrini ju, shpirti kazme ka fundin ferr te zi, mallkim brezash qe nxijne qiej blu.

 

Sot nderroi jete nje poet

Dionis Xhafa

Sot nderroi jete nje poet, iku nga kjo toke,

pasion e kishte poezine, shtynte kohen me raki neper qoshe te humbura,

shkoi ai, pas te cilit nuk vente njeri, vec tavolinen kishte me vere mbushur,

lingotat e qytetit nuk Jane mbushur me poezi, por rrokje pasurie te dyshimte.

 

Pak buzeqeshje

Dionis Xhafa

Pak buzeqeshje ne nje bote hipokrite,

ne nje vend ku mbushur eshte me dyfytyresi,

dhe me halle dhe probleme pa fund, ju lutem,

pak buzeqeshje per kete njerezi, magji e gezim. Pak buzeqeshje!

Mamurrasi ose kaosi i bukur (shkruar nga celulari)

Dionis Xhafa

Mamurrasi eshte qyteze e bukur dhe e forte njekohesisht. Pak vend, ca pallate te kohes se komunizmit dhe njerezia eshte si personazhet e Dostojevskit. Flasin per policine, si u kapen nga forcat blu, si ishte jeta ne burg, ke njohen atje, pse rane ne burg dhe kush vodhi apo tregtoi drogen.

Mamurrasi ka ne qender bustin e Skenderbeut. Rreth bustit vertiten njerez qe kane dale nga shtepite. Ata jane si te dehur, te pambajtur disa, modern disa te tjere, disa krenare se ne Milano iken te nje shok dhe kane fituar para, Jo me pune, kuptohet me cfare, krenare se “nuk kane bere duart me kallo”.

Disa lokale te bukur ne qender, te rregulluar si jashte, ku flitet per krim e histori arratisjeje. Mamurrasi ngjan si drama e ofruar nga eruditi yne Faik Konica. Ka dramen e nje qyteze pak kilometra larg Lacit, pak kilometra larg Tiranes, shume larg Milanos, aq afer shpirterisht me te dhe harbuterine vendase, qe vjedhjen e ka koncept si normal. Ama Jane si jane e kane me veten, jo me tjeret, jane laciane e milaneze, ata vetem dine te vertiten nga humbetira e Kurbinit, ne shtepite e shtrenjta te boseve te Milanos.

Se fundmi, Mamurrasi eshte yll me qiell te sketerrte. Mamurrasi eshte drama e bukur, kaosi i shkelqyer, dramaciteti qe luhet ne pianon e jetes, bardhe e zija qe e do njeriun, si zarat e bixhozit, si lumturia dhe trishtimi, si moti qe here frigellon ne shkrepetime dhe here ndricon si hene e praruar. Mamurrasi eshte shkelqimi dhe mallkimi i njerezve te saj, burreror sa me s’ka, mikprites dhe qe vertiten ne dramat e shumta jetesore. E ndaj kaloni njehere ne Mamurras, per te perjetuar qetesine e frikshme, kaosin e bukur te nje vendi ku zemra rreh me shprese, dridherima dhe drite. Duajini Mamurrasin se do te doni njerine, sic donte Dostojevski personazhet e vet qe endeshin ne skutat me te erreta te rrugeve te Shen Peterburgut, njerezit e halleve qe ecin me thike poshte kembeve. Aty do te gjeni “Te mjeret” e Hugoit, histori burgjesh, Europen ne Mamurras e Mamurrasin ne Europe, do te gjeni koleren, Lulin e Migjenin dhe milanezin e oreve te vona. E, si mos ta duash, dramen e nje vendi qe rregetin ne ngjyra e shpresa njerezore. Duajeni Mamurrasin, kaosin e bukur te nje vendi qe aq shume e kemi perjashtuar.

Princerit Mishkin humbin gjithmone (shkruar nga celulari)

Dionis Xhafa

Princerit Mishkin, ata te sinqertet humbasin gjithmone,

ne nje bote te mbushur plot me hipokrite,

ne nje bote ku interesi therret me shume se drejtesia,

shpirti i lire, sinqeriteti, vdes perdite.

 

Hëna dhe yjet ose thjesht meditime

Dionis Xhafa

 

Hëna ngrihet përmbi qiell,

si një varr i ndarë më dysh,

veç moj hënë, na sill pak diell,

se shpresë presim, mes lotësh, mes sysh.

 

Yjet marrin vallen me ngadalë,

ndezin qiellin me flakërima,

po si ikin kështu vallë,

ku shkojnë me zhurma e uturima?

 

Se yjet zbresin tatëpjetat,

këpusin cepat si metal,

merr hov jeta, mbytur harresat,

po ku ikim kështu vallë?

 

Se dhe hëna nuk e di,

se nga vjen e se ku shkon,

por dhe gjithë kjo yjësi,

në mister thua rron?

 

Se kur ndritet hënë e plotë,

se ku ndriten vargje yjesh,

mbushet deti plot me lot,

herë mes dallgësh, herë mes diejsh.

 

Tatëpjetën merr sërish,

në mes resh e në mes yjesh,

do ta dish se bukurisht,

fluturon përmes qiejsh,

 

Nëpër ngjyra të universit,

ku s’arrin dot as Olimp.

ku mpreh shpatë e Aresit,

liria vjen e bën dritë e dritë.

 

Se dhe agimi kur zë e shëndrrit,

bie vesa lehtë e lehtë,

drita vjen më e fortë,

pas një nate të skëterrtë.

 

Zbrazëtia

Dionis Xhafa

 

Zbrazëti është vendi, një shkretëtirë e pamall,

rinia iku, palcë e zemër e kombit të vjetër të Europës,

se dikur ishe krenar e bir trimëruar, çun  e djalë,

sot vyshken lulet, e përhumbet e mira, çurg shkojnë lotët.

 

Se zbrazëtia nuk është veç fizike, por edhe shpirtërore,

e më mirë të vritesh fizikisht se në zemër të ngratë,

dikur ngrije retë akullore, në dëshira universi, qiellore,

sot dramë në shesh, fuçi, barut, zjarr e flakë.

 

Se zbrastësia mbi të gjitha është fill njerëzore,

s’ka kuptim ndër kaktuse të çosh jetën, nëpër ferra e ndër grisje,

ku duhen lindjet, jeta, dielli, por shfaqet ndjesi mortore,

shpesh urrejtje shfaqet ngado e kudo, e ndaj ndershmëria kullot sytë në arratisje.

 

Se kjo braktisje nuk është vetëm fizike, nuk ka sesi të jetë,

pa u bluar përditë zjarr i padrejtësisë ndër zemrat e të ikurve,

kjo është ikje, prej mërzisë, prej marrisë, prej urretjes nëpër këmbë,

ata që ikin e flakin urrejtjen, e liria mbetet në zemrën e të “arratisurve”.

 

 

Maqellara, vendi i njerëzve pozitivë

 

Dionis Xhafa

Sot shtati më është rritur dhe si gjithësecili në këtë jetë duhet t’ia dalë vetë ne sfidat që ofron ajo dhe janë të shumta. Secili nga ne mbron vendlindjen a vendin nga vjen a është rritur dhe kjo është normale. Aromë e vendlindjes nuk bën dhe nuk ka sesi të krahasohet me asnjë tjetër. Për fat të mirë, ajo na sjell erën nga vijmë, startin tonë, fillimin. Ndërsa, sot në këto rreshta do të shkruaj në fakt për një zonë ku jam rritur dhe që është një ndër ata vende ku vërtetë ka njerëz punëtorë e pozitivë.

Maqellara është një ndër zonat ku ofrohet afria, freskia, mrekullia dhe bashkë me natyrën e bukur, bëhet njësh edhe njerëzia punëtore. Njerëzit e këtyre anëve, në tërësinë e vet kanë me vete pozitiven, të mirën, familjen. Dhe familjen këta njerëz janë të gatshëm ta ruajnë me nder e gjak edhe në sfidat më të errëta, edhe ndër fushatat më të egra, edhe në sfidat më të rënda. Një trevë që të do nëse je njeri, nëse dashuron lirinë dhe ke principe të sakta të jetës, në udhën e mundimshme, që të mund ta zgjidhësh atë sa më mirë e bukur.

Kjo trevë e ka të veten edhe historinë, edhe të renë, edhe modernen, të shkrira bukurisht në një, në një sfond të mrekullueshëm, si një festival lulesh. Maqellara ka qenë sidomos një qendër e rëndësishme historike e politike, si dhe mbetet edhe e tillë. Kjo për shkak të pozicionit të saj gjeografik të favorshëm. Ndodhur mes dy qendrave më të rëndësishme të Dibrës, Dibrës së Madhe dhe Peshkopisë, ose ta thuash mes Dibrës së Madhe dhe asaj të Vogël, ka luajtur një rol me rëndësi në përbashkimin e vlerave dibrane, andej dhe këtej kufirit. Përpos historisë, Maqellara ruan vlera e tradita, shkrirë me modernitetin.  Zona ka biznesmenë, njerëz që pasurinë e kanë arritur me punë dhe vlera, me kazmë e lopatë dhe disa të tjerë duke u çuar që në mëngjes e duke ikur në shtëpi në darkë. Një zonë e pasur me fusha dhe me vargmale në krye të saj, me Drinin tëposhtë, me udhë të shtruara, që e bëjnë të mrekullueshme.

 

 

Njerëzit pozitivë, vlera e jashtëzakonshme

Jam rritur për 15 vite në këtë zonë dhe ajo që kam marrë ka qenë një pozitivitet nga njerëzit. Ata dinë të respektojnë të zotin, kushdo qoftë ai, atë që ka vlera dhe të përçmojnë të keqen.

Të freskuar në mendje nga valët e Drinit, të mrekulluar nga dëshira dhe të pajisur me vlera punëtorie me famë në emigrim, ata janë qeniet njerëzore që ia dinë vlerën punës, djersës, lodhjes dhe nga ana tjetër lirisë, mendimit ndryshe, duke qenë se është treva që ndër të parat e ka “shpërthyer” revoltën ndaj komunizmit demonian të vendit tonë dhe ardhjes së lules së demokracisë. Dhe kështu, Maqellara vjen e bukur si rreze dielli bashkë me demokracinë. Vlerat dhe dëshirat janë ende prezente në këtë zonë. Kjo sepse kjo zonë ka shpirtin e madh, ka banorët me zemër të madhe, ka dëshirën për liri të gjerë, ka punëtorinë sa një vargmal Korabi.

Fshatrat, një mrekulli piktoreske

Në mes të Maqellarës dikur kalonte rruga nacionale, ndërsa tashmë që janë bërë ndryshime (që e vërejta edhe në udhëtimin e fundit që kam pasur), kalohet në Peshkopi dhe në Dibër të Madhe vetëm nga rreth-rrotullimi. Maqellara vetë ka njohur një zhvillim tepër të madh dhe në vizitën që pata, ndjesitë që mora janë mall dhe sigurisht edhe pozitivitet. Me vende ku mund të hash e pish lirisht, me vende ku mund të luash çfarë do lloj loje, Maqellara ngjante si vend mrekullie.

Ndërsa edhe fshatrat e saj janë fantastikë. Ata dominohen prej një strukture normale si të gjithë fshatrat e Shqipërisë, me çezmat në qendrat e tyre dhe pastaj me shtëpi diku si vila dhe diku të vjetra si dikur. E reja dhe e vjetra bashkohen, jeta ecën, dëshira për më mirë është e madhe dhe kjo duket në atë se emigrimi është sektori ku mbahet më së shumti popullata. Fshatrat kanë tradita, kanë zakone të vjetra. Ndërsa në emigrim, bashkë me ruajtjen e vlerave atje dibrane, sillet edhe e reja e Italisë, Greqisë, shteteve të huaja, ku sigurisht për të renë është derdhur edhe djersa e njerëzve shumë punëtorë të këtyre anëve, që në udhën e jetës njohin thuajse pafundësisht përulësinë.

 

 

 

Punëtorë si njerëzit e kësaj ane

Kudo të shkosh dhe të pyesësh për këtë zonë, gjëja e parë që përmendet është punëtoria. Dhe punëtorinë këta njerëz nuk e kanë as të cunguar, as me cene, por të plotë dhe e shohin si rreze dielli për zhvillim e për presporitet. Njerëzit e kësaj ane zgjedhin të vuajnë, të përjetojnë mall e largim prej vendit, vetëm që një ditë të shijojnë djersën që kanë derdhur jashtë vendit.

Punëtoria e tyre përzier me krenarinë, mospëruljen ndaj së keqes, mrekullinë njerëzore mbi të gjitha, e bëjnë Maqellarën një zonë të jashtëzakonshme. Një trevë si Maqellara ndoshta nuk ka nevojë për shumë reklamë, sepse bardhësia dhe yjet e bukurisë së saj duken që larg. Maqellara di të shkëlqejë si një yll blu në qiellin e pamatë dibran e shqiptar. Këta njerëz në tërësi e kanë besën, dinë të ruajnë respektin, dinë të respektojnë mikun, të zhvillojnë biseda, të përgjigjen për pengesat dhe sfidat e shumta të jetës, duke punuar pa fund për një të ardhme më të mirë.

E gjithë kjo punë ka bërë që sot Maqellara të marrë zhvillim. Punëtoria e ngre atë në pietestal të lartë, e bën krenarë si bijë e Dibrës, si zonë që shtrihet gjeografikisht mes dy Dibrave, që rrezaton dashuri e mrekulli, mahnitje e zbavitje pozitive. Lumturia dhe gazi janë kryefjala e Maqellarës, një zonë që ka diellin mbi qiell dhe diellin në njerëz, të cilët dinë të bëjnë krenarë zonën, Dibrën dhe Shqipërinë.